Ścięgno Achillesa lub inaczej ścięgno piętowe (ang. Achilles tendon, calcaneal tendon) jest najgrubszą oraz najsilniejszą strukturą łączącą mięśnie i kość w ludzkim organizmie. Jego długość waha się między 11 a 26 cm, a szerokość oscyluje w przedziale 1,6 – 2 cm. W swojej budowie jest podobne do innych ścięgien, mianowicie pojedyncze włókno kolagenowe zbudowane z tropokolagenu, organizuje się w pęczki, a następnie w wiązki kolagenowe, które w efekcie tworzą mocne ścięgno Achillesa.
Początek omawianej struktury znajduje się w mięśniach brzuchatych łydki oraz mięśniu płaszczkowatym, koniec znajduje się na guzie kości piętowej, do którego przyłącza się za pomocą połączenia chrzęstno-włóknistego. Ścięgno Achillesa poprzez swoją specyficzną budowę odgrywa istotną rolę w trackie chodu, biegu oraz skoku. Mięśnie łydki w trakcie skurczu pociągają za ścięgno i dochodzi do zgięcia podeszwowego w stawie skokowym czego efektem jest oderwanie pięty od podłoża i przeniesienie ciężaru ciała na palce.
Niestety, intensywne obciążanie ścięgna Achillesa może doprowadzić do stanu zapalnego (tendinopatia Achillesa) naderwania lub zerwania struktury. O ile ostatnie dwa urazy są raczej rzadkością i wymagają interwencji chirurgicznej to tendinopatia Achillesa jest często występującą jednostką chorobową, na którą zazwyczaj cierpią sportowcy zawodowi i amatorzy oraz ludzie preferujący osiadły typ życia, nierzadko otyli.
Powstawanie stanu zapalnego Achillesa wciąż pozostaje nieznane, czynników wpływających na degenerację tej struktury jest wiele między innymi możemy do nich zaliczyć: dysfunkcję mięśnia brzuchatego łydki czy też mięśnia podeszwowego, nadmierną masę ciała, niestabilność stawu skokowego. Przyjmuje się, że przy nadmiernej ruchomości tyłostopia w płaszczyźnie czołowej i ustawianiu stopy w nadmiernej pronacji może dochodzi do tzw. „biczowania” ścięgna Achillesa i tym samym do rozpoczęcia się procesów tendinopatycznych. Czynnikiem determinującym stan zapalany może być również szpotawienie przodostopia.
Najczęściej u sportowców obserwuje się pojawienie problemu z Achillesem po zmianie schematu treningowego, środowiska (bieg po twardym lub ślizgim, zmiana nachylenia) czy też obuwia. Jednak najczęstszymi przyczynami tendinopati Achillesa jak podaje branżowa prasa są mikrourazy powstające w wyniku intensywnej rutyny treningowej oraz procesy degeneracyjne.
Organizm człowieka doskonale radzi sobie z pojedynczymi incydentami, w których dochodzi do jednego lub dziesięciu mikrouszkodzeń. Jednak, gdy sportowiec wykonuje każdego dnia ten sam trening, mechanizmy naprawcze nieprzystosowane do powtarzających się nadmiernych uszkodzeń zaczynają zawodzić. Systemy, które powinny ratować zaczynają zaogniać problem. W wyniku produkcji znacznych ilości cytokin (białek odpowiedzialnych za stan zapalny), ścięgno staje się obrzęknięte i powiększone, a w rejony uszkodzenia zostaje zwabiona metyloproteinaza, która powoduje wyhamowanie procesów przebudowy tkanki łącznej ścięgna, skutkiem czego jest zatrzymanie procesu samoleczenia.
Tendinopatię Achillesa dzielimy na fazy, ostrą – reaktywną i degeneracyjną – przewlekłą. W fazie ostrej obserwuje się ból w rejonie ścięgna podczas porannych kroków oraz w trakcie treningu. Natomiast w fazie degeneracyjnych ból pojawia się po przejściu paru kroków i może towarzyszyć przez dłuższy okres, mimo braku obciążenia struktury.
Najrozsądniejszym co można zrobić to udać się do fizjoterapeuty lub ortopedy zajmującego się sportowcami. Niemniej jednak, gdy brak specjalisty w Twoim otoczeniu postępuj zgodnie z poniższymi wskazówkami. Należy pamiętać, że jeśli dość wcześnie zaobserwuje się objawy stanu zapalnego i wprowadzi się odpowiedni protokół leczenia to można ograniczyć czas leczenia do 12 tygodni. W przypadku osób u których doszło do fazy degeneracyjnej ścięgna, leczenie może trwać nawet 12 miesięcy.
Zarówno w fazie ostrej jak i przewlekłej, pacjent powinien zmniejszyć intensywność treningową lub zmienić ją na taką, która będzie odciążać kończynę dolną. Na tym etapie wskazane są chłodne okłady. Kiedy takie działanie nie przyniesie rezultatu należy przerwać aktywność na okres paru dni i wstrzymywać się od jakichkolwiek prób biegania. Osoby cierpiące na stan zapalny powinny zrezygnować z bardzo płaskich butów oraz tych z wysokimi obcasami.
Skuteczną metodą w walce z tendinopatią ścięgna Achillesa jest protokół Alfredsona, którego założenia polegają na wykonywaniu dwóch ćwiczeń, 2 razy dziennie przez okres 3 miesięcy. Każde z ćwiczeń wykonuje się w 3 seriach i 15 powtórzeniach. Pacjent może odczuwać ból na 4 w skali VAS od 0 do 10. Należy również pamiętać, że nie wolno wykonywać stretchingu mięśni łydki, w zamian można rolować wspomniane mięśnie.
Roller umieszczamy w miejscu przejścia ścięgna Achillesa w mięsień brzuchaty. Rollujemy całą łydkę aż do dołu podkolanowego, najlepszym rozwiązaniem jest przejechanie mięśnia brzuchatego łydki części przyśrodkowej, a następnie bocznej. W razie zlokalizowanie bolesnego miejsca należy skupić się na nim aż do momentu zmniejszenia się objawów bólowych.
W treningu tym skupiamy się na wykonywaniu ruchów w formie ćwiczeń ekscentrycznych, czyli takich w czasie których długość mięśnia się wydłuża.
W przypadku pierwszego z ćwiczeń zadanie polega na wspięciu się na palce na obydwu stopach, a następnie powolnym opuszczaniu się na nodze chorej. W razie odczuwania dużego dyskomfortu można zacząć od wykonania ćwiczeń w formie izometrycznej (długość mięśnia się nie zmienia) przez pierwsze 3-4 dni czyli wspięcie się na palce, a następnie utrzymanie pozycji przez 10-15.
W przypadku drugiego ćwiczeń należy zgiąć stawy kolanowe do 45 stopni i wykonać ruch wspięcia na palce, a następnie powoli opuścić się na nodze kontuzjowanej.
Autor tekstu: Mgr Maciej Podstawa, fizjoterapeuta Columna Medica specjalizujący się w rehabilitacji sportowej i ortopedycznej. W przeszłości zawodnik sztuk walki, który w ramach treningu pokonywał biegiem 100-150km miesięcznie.
Columna Medica - nowoczesna klinika rehabilitacji połączona z 4-gwiazdkowym hotelem oraz strefą Medical SPA & Wellness, położona w otoczeniu 100-letniego lasu, w pobliżu Łodzi. To miejsce, w którym Goście jednocześnie mogą zadbać o swoje zdrowie pod okiem profesjonalistów, jak i wypocząć dzięki dedykowanym zabiegom SPA
