Złamanie przeciążeniowe, inaczej zmęczeniowe, występuje najczęściej wśród zawodowych żołnierzy i wyczynowych sportowców. Według badań złamanie przeciążeniowe to 20% przypadków kontuzji zgłaszanych do lekarza sportowego (16% dotyczy biegaczy).
Przyczyną złamań przeciążeniowych są powtarzające się submaksymalne obciążenia przekraczające możliwości adaptacyjne zdrowej kości. Do złamania zmęczeniowego nie prowadzi ostry uraz sportowy, co znacząco odróżnia je od innych typów złamań. Mikrouszkodzenia kości powstające wskutek aktywności fizycznej i treningu w normalnych warunkach naprawiane są w procesie naturalnej przebudowy kości. Tak więc złamania zmęczeniowe powstają, gdy powtarzające się mikrouszkodzenia kości nie zdążą się przebudować.
Nie dzieje się to w jeden dzień, jest to proces rozłożony w czasie. Gdy czynnik uszkadzający cały czas działa, a proces naprawczy nie nadąża nad uszkadzającym, dochodzi do powstania złamania zmęczeniowego. Szczególnie w sytuacjach, gdy metabolizm kości jest zaburzony, na skutek różnego rodzaju zaburzeń hormonalnych, zaburzeń odżywiania i pewnych predyspozycji biomechanicznych.
Najczęściej w przypadku biegaczy dochodzi do złamań stopy, przeważnie piątej kości śródstopia, która jest najbardziej podatna na mikro-urazy. Również na złamania zmęczeniowe wśród biegaczy narażone są: kość piszczelowa, kość strzałkowa, rzepka, kość piętowa, trzon drugiej lub trzeciej kości śródstopia, a także szyjki kości udowej (przy biegach długodystansowych). Najnowsze doniesienia wskazują ze wśród osób wyczynowo uprawiających sport złamania przeciążeniowe dotyczą częściej kobiet (9,7%) niż mężczyzn (6,5%).
Objawy złamania zmęczeniowego nie są charakterystyczne. Najczęstsze to:
Dolegliwości zazwyczaj pojawiają się dopiero pod koniec wysiłku lub po jego zaprzestaniu, co różnicuje go z uszkodzeniami tkanek miękkich, które dają dolegliwości bólowe z opóźnieniem – kilkanaście godzin po zaprzestaniu wysiłku i ustępują wraz z jego początkiem. W przypadkach bardziej zaawansowanych ból może występować w spoczynku i upośledzać wykonywanie codziennych czynności. Z uwagi na brak urazu i nieznaczne dolegliwości bólowe biegacze zgłaszają się do lekarza dopiero po paru tygodniach od ich wystąpienia. Kontynuacja aktywności fizycznej w takim wypadku może prowadzić do dalszej kumulacji mikro-urazów skutkującej pogłębieniem złamania, większym ryzykiem powikłań i dłuższą przerwą w treningach.
Wyodrębnia się dwa typy złamań zmęczeniowych – z przeciążenia oraz niedoborowe.
Podstawą przy podejrzeniu złamania zmęczeniowego jest wywiad lekarski oraz badanie kliniczne przeprowadzone przez specjalistę. Kolejnym krokiem w diagnostyce jest wykonanie badania obrazowego. Standardem diagnostycznym jest badanie MRI. Pozwala na dokładną identyfikację miejsca uszkodzenia i jego rozległości. USG wynik zbliżony choć trochę gorszy do MRI. Dzięki łatwości wykonania i jego powtarzalności wykorzystuje się je również w monitorowaniu przebiegu leczenia. RTG może nie uwidocznić złamania przeciążeniowego przez okres nawet 2-8 tygodni. Wczesne rozpoznanie istotnie wpływa na długość leczenia i rehabilitacji oraz czas powrotu do normalnej aktywności fizycznej.
Większość pacjentów ze złamaniem z przeciążenia potrzebuje około 8 tygodni na powrót do sprawności przy wdrożeniu leczenia zachowawczego, a tylko niewielki procent wymaga chirurgicznej interwencji. Rzadko też stosuje się całkowite unieruchomienia w postaci gipsu, gdyż wystarczające jest odciążenie kończyny. Ryzyko ponownego złamania przy wyeliminowaniu przyczyn pierwotnego złamania jest niewielkie. Powrót do pełnej aktywności sportowej możliwy jest najczęściej po około 3 miesiącach lub po radiologicznym potwierdzeniu zrostu złamania. Wykonane wówczas badania kontrolne są takie jak przy rozpoznawaniu – RTG, MRI.
Przykładowo – średni czas, w jakim goi się złamanie zmęczeniowe śródstopia to 6-8 tygodni. Jeżeli jednak uszkodzeniu ulegnie V kość śródstopia, będzie to aż 20 tygodni. Wygojenie nie oznacza także natychmiastowego powrotu do biegania. Każdy przypadek trzeba oszacować indywidualnie.
Autorem tekstu jest Mgr Kamila Sochaj – fizjoterapeutka COLUMNA MEDICA z kilkunastoletnim doświadczeniem w zawodzie. Dyplomowana terapeutka manualna wg standardów IFOMPT. Prywatnie sprawdza swoje granice wytrzymałości uprawiając sporty wodne i wędrówki górskie.
Columna Medica - nowoczesna klinika rehabilitacji połączona z 4-gwiazdkowym hotelem oraz strefą Medical SPA & Wellness, położona w otoczeniu 100-letniego lasu, w pobliżu Łodzi. To miejsce, w którym Goście jednocześnie mogą zadbać o swoje zdrowie pod okiem profesjonalistów, jak i wypocząć dzięki dedykowanym zabiegom SPA
