Według badań patologie kolana stanowią 28% wszystkich urazów zdiagnozowanych wśród populacji osób biegających, z czego 12% to tendinopatia więzadła rzepki – klasyfikowana jako jedna z najczęściej występujących. Schorzenie popularnie nazywane kolanem skoczka nie jest więc zarezerwowane tylko dla populacji osób wykonujących dyscypliny sportowe związane ze skokami. W artykule odpowiem na pytania: jak dochodzi do uszkodzenia i jakie są objawy? Kto jest najbardziej predysponowany? Jakie zastosować leczenie i profilaktykę?
Przedłużeniem wspólnego ścięgna wszystkich czterech głów mięśnia czworogłowego jest więzadło właściwe rzepki. Biegnie przez przednią powierzchnię rzepki do guzowatości piszczeli. Pełni ważną rolę w przekazywaniu sił z mięśnia czworogłowego uda.
W celu wyjaśnienia mechanizmu uszkodzenia najczęściej pojawia się teoria związana
z przeciążeniem prostowników kolana. W trakcie biegu, kiedy kończyna dolna ląduje na podłożu, dochodzi do skurczu mięśnia czworogłowego uda i jednocześnie do wydłużenia więzadła właściwego rzepki (obciążenie ekscentryczne). Na więzadło działają więc w tym momencie dwie przeciwstawne siły, które mogą kilkakrotnie przewyższać ciężar ciała biegacza. Sumujące się mikrourazy doprowadzają do uszkodzenia poszczególnych fibryli – to prowadzi do osłabienia ścięgna i do powstania dysfunkcji.
Kolano skoczka charakteryzuje się bólem przedniej części kolana. Jednak nie każdy ból
w przednim przedziale będzie oznaczał problem z więzadłem rzepki! Uraz powinien zdiagnozować specjalista. Najlepiej jeśli wstępną diagnozę potwierdzą badania obrazowe – np. ultrasonografia, rezonans magnetyczny.
Wyróżnia się 4 etapy procesu chorobowego (wzorowane na skali Blazina i Kennedy):
Faza I – Ból tylko po aktywności
Faza II – Ból w trakcie aktywności (nie wpływa na jakość biegu) i po aktywności
Faza III – Ból w trakcie aktywności (wpływa na jakość biegu) i po aktywności
Faza IV – Całkowite uszkodzenie ścięgna, ból uniemożliwia wykonywanie aktywności.
Zaawansowanie procesu określamy także na podstawie czasu trwania objawów:
Niestety nie ma jednej sprawdzonej metody leczenia kolana skoczka. Musimy pamiętać, że zaburzenie przebiega bez komórek nacieku zapalnego, jest określane jako zwyrodnienie. Bezcelowe jest zatem stosowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych. W przypadku tego schorzenia przeciwwskazane są także iniekcje z kortykosteroidów – może to spowodować uszkodzenie więzadła. Pomocne jest za to stosowanie PRP (osocze bogatopłytkowe), skleroterapii (iniekcje z polidocanolu).
W leczeniu tendinopatii więzadła właściwego rzepki stosujemy protokół treningowy podzielony na 4 etapy (izometryczny, izotoniczny, pliometria, powrót do pełnej aktywności). Nie powinno się całkowicie rezygnować z aktywności, odpowiednio zaplanowany trening wykazuje bardzo dużą skuteczność w leczeniu kolana skoczka – prowadzi do przebudowy uszkodzonego ścięgna. Z działki fizjoterapeutycznej pomocniczo stosujemy również: krioterapię miejscową, falę uderzeniową, INDIBA, suche igłowanie, kinesiotaping, terapię powięziową. Zabieg operacyjny jest ostatecznością, stosujemy go w momencie gdy zawiodą metody zachowawcze.
Trening będzie najbezpieczniejszy, jeśli będzie zaplanowany przez specjalistę!
Cel: redukcję dolegliwości bólowych, stopniowe obciążanie więzadła.
Ból w trakcie ćwiczeń powinien się utrzymywać na poziomie nie większym niż 3/10 (wg skali numerycznej NRS).
Napięcie utrzymujemy przed 45 sekund, powinno wynosić ok. 70% maksymalnego napięcia izometrycznego mięśnia (obciążenie wyznaczamy na zdrowej kończynie dolnej), 2 minuty przerwy pomiędzy powtórzeniami.
Trening 2-3 razy w tygodniu. Od pierwszego dnia treningu stosujemy ćwiczenia wzmacniające pozostałe grupy mięśniowe – między innymi pośladki i łydki! W fazie ostrej schorzenia przeciwwskazane jest rozciąganie mięśnia czworogłowego uda!!! Możemy za to rozciągać pozostałe grupy mięśniowe.
Ćwiczenie 1. Wyprost kolana i utrzymanie napięcia 45 sekund, 2 minuty – powtarzamy 5 razy, 2 razy dziennie
W pozycji końcowej kolano pozostaje w lekkim zgięciu. Do wykonania ćwiczenia możemy wykorzystać urządzenie na siłowni służące do wzmacniania mięśni czworogłowych uda (leg extension).
Ćwiczenie 2. Hiszpański przysiad, utrzymanie pozycji 45 sekund, 2 minuty przerwy – powtarzamy 5 razy, 2 razy dziennie
Zgięcie kolana 70-90 stopni, przy wykonywaniu ćwiczenia obunóż kąt można zwiększyć.
Ból w trakcie ćwiczeń powinien się utrzymywać na poziomie nie większym niż 3/10 (wg skali numerycznej NRS).
Obciążenie treningowe – ciężar wyznaczamy na zdrowej nodze. Tak dobieramy obciążenie, żeby móc początkowo wykonać 3-4 serie po 15 powtórzeń w pełnym zakresie ruchu. Obciążenie zwiększamy co 2 dni – pod warunkiem, że ćwiczenia z poprzednim obciążeniem powodują mniejsze dolegliwości bólowe lub ból zanikł całkowicie. Dochodzimy do 3-4 serii po 6 powtórzeń w pełnym zakresie ruchu. Najlepiej jeśli obciążenie dobierze specjalista.
Ćwiczenia z tego etapu powinny być powtarzane 2 razy w tygodniu przez osoby, które powróciły do pełnej sprawności – jako profilaktyka.
Ćwiczenie 1. Wykorzystujemy pozycję z 1 etapu, ale tym razem wykonujemy naprzemiennie zgięcia i wyprosty kolana z taśmą, wolne tempo. Początkowo 3-4 serie po 15 powtórzeń.
Ćwiczenie 2. Split squat – kolanem nie dotykamy do podłoża, ale schodzimy możliwie jak najniżej. Początkowo 3-4 serie po 15 powtórzeń.
Ćwiczenie 3. Suwnica obunóż lub jednonóż. W końcowej fazie ćwiczenia kolano pozostaje w lekkim zgięciu.
Cel: Odtwarzamy prawidłowe wzorce ruchowe.
Minimalny ból w trakcie ćwiczeń. Stopniowo zwiększamy obciążenie – do ciężaru dla zdrowej nogi. Kontynuujemy ćwiczenia z fazy 2, dokładamy ćwiczenia pliometryczne:
– Skoki w miejscu obunóż, jednonóż
– przeskoki obunóż, jednonóż
– biegi z nagłym zatrzymaniem, z nagłą zmianą kierunku
Gdy dolegliwości bólowe ustąpią całkowicie, możemy wrócić do treningu biegowego. Pamiętajmy o wykonywaniu profilaktycznie ćwiczeń z 2 etapu, 2 razy w tygodniu.
Ważne uwagi do planu treningowego:
Utrzymujący się ból po treningu >5 w skali NMRS – wskazuje na dobór za dużego obciążenia, konieczne zmniejszenie. Do kolejnego etapu przechodzimy jeśli ból w trakcie wykonywania ćwiczeń z poprzedniego etapu jest minimalny lub ustąpił – ta sama zasada dotyczy zwiększania obciążenia w 2 i 3 fazie treningu.
Do profilaktyki zaliczamy między innymi:
Autorem tekstu jest mgr Magdalena Wysocka-Śmiechowska z Columna Medica. Terapeutka zajmująca się na co dzień rehabilitacją dorosłych metodą IBITA Bobath oraz terapią manualną pacjentów ortopedycznych wg koncepcji Kaltenborn-Evjenth. Stara się regularnie podnosić swoje kompetencje przez uczestnictwo w szkoleniach.
Columna Medica - nowoczesna klinika rehabilitacji połączona z 4-gwiazdkowym hotelem oraz strefą Medical SPA & Wellness, położona w otoczeniu 100-letniego lasu, w pobliżu Łodzi. To miejsce, w którym Goście jednocześnie mogą zadbać o swoje zdrowie pod okiem profesjonalistów, jak i wypocząć dzięki dedykowanym zabiegom SPA
