Trenując w godzinach wczesnoporannych, wieczornych lub nocnych, kiedy to panuje wszechobecna ciemność, można zauważyć, że osiągane międzyczasy na poszczególnych odcinkach są lekko oddalone od rezultatów znanych z treningów wykonywanych w ciągu dnia. Pomimo że biegało ci się gorzej, a efekt był daleki od zamierzonego – nie martw się, twoja forma nie jest w gorszym stanie. To jak dobrze widzisz swoje otoczenie, ma znaczenie, a podczas treningu w ciemnościach doświadczałeś efektów szybkiego przepływu wzrokowego.
Najprościej tłumacząc, przepływ optyczny to sposób, w jaki mierzysz swoje ruchy lub prędkości w oparciu o otoczenie lub obiekty, które znajdują się w twojej okolicy. Przykładowo, jeśli biegasz w ciągu dnia i w oddali dostrzegasz wysoki budynek lub charakterystyczne drzewo, wydaje ci się, że naprawdę powoli się do niego zbliżasz. Natomiast, kiedy biegasz w ciemnościach, nie widzisz zbyt wiele wokół siebie, po czym „upragniony” obiekt znajduje się nagle tuż obok. Wszystkie charakterystyczne obiekty z twojej trasy, pojawiają się w zasięgu pola widzenia tylko na chwilę. Po czym szybko znikają w ciemnościach, co odpowiada szybszemu przepływowi optycznemu niż w świetle dziennym. Oznacza to, że postrzegasz rzeczy jako poruszające się obok ciebie szybciej niż w rzeczywistości, co podczas treningu biegowego wyzwala uczucie szybszego biegu. Jednak to tylko złudzenie, które nie ma nic wspólnego z rzeczywistością.
W badaniu Przepływ wzrokowy wpływa na odczuwany wysiłek i oszacowanie odległości, ale nie na tempo biegu opublikowanym przez Dave’a Parry’ego oraz Dominika Micklewrighta w 2014 roku, autorzy manipulowali przepływem optycznym w konfiguracjach wirtualnej rzeczywistości, sprawiając, że sceneria przelatywała szybciej lub wolniej niż prędkość bieżni. Badanie dowiodło, że gdy przepływ optyczny jest szybszy – tak jak podczas treningu w ciemnościach – odnosimy wrażenie, że poruszamy się szybciej, a każde tempo wydaje się trudniejsze. Dodatkowo badacze doszli do wniosku, że: różne prędkości przepływu optycznego prowadzą do pozornej kompresji lub wydłużenia postrzeganej odległości podczas biegu, przy czym wolny przepływ optyczny skutkuje zwiększonym stosunkiem postrzeganej do rzeczywistej odległości biegu.
Podczas przeprowadzonego przez Parry’ego oraz Micklewrighta badania, przepływ optyczny wpłynął również na postrzeganie pokonanego dystansu przez biegaczy (próba odbywała się na bieżni z wykorzystaniem wizualizacji). W próbie wolnego przepływu wzrokowego, która odpowiadała warunkom biegania za dnia, uczestnicy byli pewni, że przebiegli 5 kilometrów, podczas gdy w rzeczywistości pokonali 5,4 kilometra. Jednak w przypadku próby w warunkach szybkiego przepływu optycznego, czyli warunkach odpowiadającym trenowaniu w ciemnościach, zanim pokonali dystans 4,6 kilometra, myśleli, że pokonali już 5 kilometrów. Dave podsumował to doświadczenie słowami: ”w warunkach wolnego przepływu wzrokowego będziesz w stanie biec dalej z takim samym uczuciem zmęczenia, niż w warunkach szybkiego przepływu wzrokowego”. Dave Parry wraz ze współautorami przeprowadzili podobne badanie już w 2012 roku na grupie rowerzystów: „Przepływ wzrokowy wpływa na postrzegany wysiłek podczas jazdy na rowerze”. Wyniki badań z 2012 oraz 2014 roku okazały się podobne i jasno z nich wynika, że podczas treningu wykonanego w warunkach szybkiego przepływu optycznego (np. w ciemności), dany wysiłek jest trudniejszy.
To jak dobrze widzisz swoje otoczenie, ma znaczenie. Jednak już subtelna zmiana kroku biegowego związana z ograniczoną widocznością, powoduje że zaczynasz spalać więcej energii. A to dowodzi temu, że bieganie w ciemności jest naprawdę trudniejsze. W związku z ograniczoną widocznością dochodzi do mimowolnej zmiany kroku, a nasz organizm w celu zapewnienia bezpieczeństwa automatycznie poświęca szybkość na rzecz utrzymania stabilności. Intuicyjne zachowanie naszego organizmu zwiększa wydatek energetyczny, tętno oraz pobór tlenu.
Ola Eiken wraz ze współautorami w 2022 roku stworzył badanie Wpływ wzroku na wydatek energetyczny i kinematykę podczas chodu poziomego. Naukowcy w sowim doświadczeniu przeprowadzili próbę na 15 ochotnikach, którzy mieli za zadanie wykonać serie 10-minutowych spacerów na bieżni w czterech warunkach: z plecakiem o wadze 25 kg i bez oraz z opaską na oczach i bez. Żołnierze mieli za zadanie chodzić na bieżni w tempie 30 minut na milę. Wyniki badań były dosyć zaskakujące. O ile można było się spodziewać, że zużycie tlenu, oddychanie i tętno znacznie wzrosną podczas noszenia ciężkiego plecaka, to co ciekawe – te czynniki wzrosły o prawie taką samą wartość po dodaniu opaski na oczy. Podczas gdy plecak z obciążeniem zwiększał zużycie tlenu o 20 procent, noszenie opaski na oczy również powodowało wzrost zużycia tlenu i to aż o 19 procent.
Wyniki badania dowiodły, że wzrasta nie tylko poziom zużycia tlenu.
Brak wzroku zwiększył pobór tlenu o około 19%. Analizy wzorców ruchowych z wykorzystaniem znaczników optycznych przyczepionych do kończyn i tułowia wykazały istotnie krótszą długość kroku (12%) w warunkach braku widzenia niż w warunkach pełnego widzenia. Brak warunków widzenia zwiększył szerokość kroku o 6%, a pionowy prześwit stopy o 20% w porównaniu z warunkami pełnego widzenia. Wyniki sugerują, że wzrok ma wyraźny wpływ na sprawność mechaniczną nawet podczas powtarzalnych ruchów wykonywanych na poziomej powierzchni pozbawionej przeszkód w wysoce przewidywalnych warunkach.
Daje to jasno do zrozumienia, że podczas biegania w ciemności jesteśmy zmuszeni dostosować automatycznie swoje kroki w celu zapewnienia stabilności i uniknięciu ewentualnemu upadkowi. Skupiając się na treningu, bardziej spinamy wszystkie mięśnie, a nasz ruch staje się sztywniejszy. Co jednocześnie powoduje większą podatność na kontuzje i przemęczenie poszczególnych grup mięśniowych.
Pomimo że bieganie w ciemnościach jest trudniejsze, czasami nie mamy wyjścia. Praca oraz inne obowiązki, często zmuszają nas do przesunięcia treningu na godziny wczesnoporonne, a nawet nocne. Jest to uciążliwe szczególnie w okresie jesienno-zimowym, gdy późno wschodzi słońce, a wcześnie się ściemnia, dodatkowo towarzyszą nam często niesprzyjające warunki atmosferyczne. Takie bieganie ma oczywiście też swoje uroki, jednak należy pamiętać o kilku rzeczach, które pomogą zapewnić odpowiednie bezpieczeństwo.
Wychodząc na trening w ciemnościach powinniśmy przestrzegać kilku zasad:
Podsumowując, bieganie w ciemnościach będzie prawdopodobnie znacznie wolniejsze niż w przypadku biegania w ciągu dnia. Jest to spowodowane koniecznością dostosowania się naszego organizmu do panujących warunków otoczenia i braku odpowiedniej widoczności. Instynktowna reakcja organizmu sprawi, że pokonywane odcinki będą wolniejsze, ale w większości przypadków pozwoli to na unikniecie potknięć i upadków, a co za tym idzie kontuzji.
Przeczytaj również:
Z wykształcenia dziennikarz i humanista, z zamiłowania biegacz amator. Biegacz od 2012 roku, przemierzający kilometry po asfaltach, łąkach i lasach, jednak najlepiej czuje się na górskich trasach. Prosto z biegania najchętniej „zbiega” na Ring wystawowy jako właściciel dwóch utytułowanych psów (jack russell terrier). Zbieranie kolejnych kilometrów na biegowych trasach i psich championatów kolejnych krajów - to jego sposób na życie.
