Jakie są najczęstsze kontuzje biegaczy? Poznaj przyczynę i historię urazów sportowych

Odkąd cała Polska zaczęła biegać, gabinety fizjoterapii wypełniły się bolącymi kolanami, stopami, a nawet plecami amatorów biegania. Jednak te kontuzje nieco różnią się od tych sprzed kilkudziesięciu lat. O tym, dlaczego i z jakimi dolegliwościami borykają się dzisiejsi biegacze, przeczytacie w artykule poniżej.

Zapewne większość z Was zdaje sobie sprawę, dlaczego profil (czyli charakterystyka) kontuzji różniła się na przestrzeni lat… Wystarczy spojrzeć na ulicę i odpowiedzieć sobie na pytanie: Ilu biegaczy biega na boso, w butach minimalistycznych, a ilu w butach z ogromną amortyzacją? Odpowiedź jest jasna.

Najczęstsze kontuzje biegaczy na przestrzeni lat

Niemalże do połowy XX wieku ludzie biegali w twardych trzewikach lub płaskich butach bez większego podpiętka. Druga połowa XX wieku okazała się rozwojowa dla biegania między innymi dzięki takiej osobie jak Bill Bowerman, trener Oregon Track Club, współzałożyciel NIKE.

W 1962 roku wybrał się do Nowej Zelandii na konsultację zawodników z Arthurem Lydiardem – twórcą metody Long Slow Distance Running. Metoda polegała na powolnym bieganiu przez długi czas. Tak zwany „jogging” już wtedy na świecie stawał się coraz bardziej popularny. W Oregonie metoda ta przyjęła się niezwykle dobrze. Do tego stopnia, że na Hayward field (stadion lekkoatletyczny) biegały jednocześnie setki ludzi (podobno nawet tysiące!). 

W 1966 r. Bill Bowerman i Waldo Harris, wypuścili do obiegu “Jogging” – 80-stronnicową książkę o wpływie biegania na zdrowie, kondycję i praktycznym zastosowaniu. Znacząco przyczyniło się to do rozpoczęcia mody na bieganie. Wszystko oczywiście musiało iść w parze z rozwojem technologii obuwia biegowego. I tak od podstawowych butów marki Onitsuka (dzisiaj Asics) bez amortyzacji społeczeństwo przeszło przez buty z coraz to większym podbiciem pięty, różnicą wysokości pomiędzy tyłem a przodem buta, aż do tego, co mamy dzisiaj.

Czy biegacz jest skazany na kontuzję?

Bieganie stało się dla wielu jeszcze bardziej wygodne. Wcześniejsze twarde obuwie z cienką podeszwą stwarzało wymagające środowisko dla aparatu ruchu człowieka. Pojawiało się wiele kontuzji typu złamania zmęczeniowe, a sztywniejsza cholewka oraz podeszwa amortyzująca uderzenia zmniejszały tę ilość. Jednakże mniejszy dyskomfort podczas lądowania mógł przyczynić się do możliwości pokonywania większych odległości, co nie przekładało się na mniejszą liczbę urazów. Wydaje się zatem, że nowa technologia nie ma większego wpływu na ilość kontuzji.

Przyjmuje się, że od 19.4% do 94.4% biegaczy każdego roku doznaje kontuzji związanej z układem mięśniowo-szkieletowym kończyn dolnych. [1,2,3] Istnieje wiele publikacji dokładnie opisujących charakterystykę kontuzji biegaczy. Obszerna metaanaliza z 2015 roku wykazała, że częstotliwość występowania kontuzji u biegaczy nowicjuszów wynosi 17,8 na 1000 godzin biegania. Jest to znacznie więcej aniżeli u biegaczy rekreacyjnych: 7,7. [5,6] W całej społeczności biegowej na 1000 wybieganych godzin odnotowuje się od 2,5 do 59 przypadków. [5,6,7] Kontuzje rocznie dotykają bądź dotkną od 19,4% do 94,4% biegaczy. [2,5,6,7] A profil kontuzji różni się w zależności od poziomu zaawansowania oraz wzorca ruchu. [8] Tabela poniżej przedstawia rozróżnienie grup biegaczy pod względem konkurencji, w jakich biorą oni udział.

Niezależnie od przynależności do grupy, do najczęściej występujących urazów u osób podejmujących się tej aktywności ruchowej należą: Zespół pasma biodrowo-piszczelowego, konflikt rzepkowo-udowy, shin splints, złamania zmęczeniowe, dysfunkcje łąkotek, zapalenie ścięgna Achillesa oraz zapalenie rozcięgna podeszwowego. [7,10] Wszystkie wymienione powyżej stany mogą być związane ze zmianami przeciążeniowymi,  wynikającymi z nagromadzenia się mikrourazów. [7] Profil kontuzji zdecydowanie różni się u biegaczy rekreacyjnych w porównaniu do biegaczy zawodowych (competitive runners): rekreacyjną część grupy sportowców charakteryzuje większa zapadalność na kontuzje kolan oraz okolic bioder; z kolei grupa zaawansowana wykazuje większą zapadalność na kontuzje związane z dolną częścią kończyny dolnej oraz stopą. Mimo że ryzyko kontuzji związanych z bieganiem (RRI – Running-related injuries) jest wieloczynnikowe, to atypowe wzorce biegowe są wspominane jako ważne czynniki ryzyka dla przeciążeniowych RRI. [10,11] Pomimo prostoty oraz względnie kontrolowanych warunków w trakcie uprawiania tej aktywności, bieganie nadal pozostaje sportem kojarzonym z bólem kolan. Co ciekawe istnieją przypadki, gdzie przekwalifikowanie wzorca lądowania stopą z lądowania w okolicy tyłostopia na lądowanie w okolicy przodostopia przynosi pozytywne rezultaty u kontuzjowanych biegaczy z dolegliwościami bólowymi przedniego przedziału stawu kolanowego. [10]

Journal of Sports science and Medicine w 2019 roku opisało różnice RRI w zależności od płci. Okazało się, że miejsca kontuzji są te same, lecz proporcje inne. Największa różnica dotyczyła urazów kolana (40% u kobiet, 31% u mężczyzn), co może być spowodowane aktywnością mięśnia czworogłowego uda, kontrolą nerwowo-mięśniową lub biomechaniką ciała (zwiększony kąt koślawości kolan u kobieg (kąt Q)). Zdecydowanie najczęstszą kontuzją u biegaczy zdaje się PFPS – Patello-femoral pain syndrome (zespół bolesności przedniego przedziału kolana). [12]

Źródła:
1.     van Gent RN, Siem D, van Middelkoop M, van Os AG, Bierma-Zeinstra SM, Koes BW. Incidence and determinants of lower extremity running injuries in long distance runners: a systematic review. Br J Sports Med. 2007;41(8):469–80.
2.     Reinking MF. Exercise-related leg pain in female collegiate athletes: the influence of intrinsic and extrinsic factors. Am J Sports Med. 2006;34(9): 1500–7.
3.     Saragiotto BT, Yamato TP, Lopes AD. What do recreational runners think about risk factors for running injuries? A descriptive study of their beliefs and opinions. J Orthop Sports Phys Ther. 2014 Oct;44(10):733-8. doi: 10.2519/jospt.2014.5710. Epub 2014 Aug 25. PMID: 25155860.
5.     A prospective study on time to recovery in 254 injured novice runners. Nielsen RO, Rønnow L, Rasmussen S, Lind M PLoS One. 2014; 9(6):e99877.
6.     Videbæk S, Bueno AM, Nielsen RO, Rasmussen S. Incidence of Running-Related Injuries Per 1000 h of running in Different Types of Runners: A Systematic Review and Meta-Analysis. Sports Med. 2015 Jul;45(7):1017-26. doi: 10.1007/s40279-015-0333-8. PMID: 25951917; PMCID: PMC4473093.
7.     Benca E, Ziai P, Von Skrbensky G, Ahmetović A, Windhager R, Krpo S. Running injuries. Medicinski Zurnal 2013;19(4):345-353
8.     Clermont, C. A., Benson, L. C., Osis, S. T., Kobsar, D., & Ferber, R. (2018). Running patterns for male and female competitive and recreational runners based on accelerometer data. Journal of Sports Sciences, 1–8.doi:10.1080/02640414.2018.14885
9.     Kluitenberg B, van Middelkoop M, Diercks R, van der Worp H. What are the Differences in Injury Proportions Between Different Populations of Runners? A Systematic Review and Meta-Analysis. Sports Med. 2015;45(8):1143-1161. doi:10.1007/s40279-015-0331-x
10. Cheung RT, Davis IS. Landing pattern modification to improve patellofemoral pain in runners: a case series. J Orthop Sports Phys Ther. 2011;41:914-919.
11.  What are the main risk factors for running-related injuries? Saragiotto BT, Yamato TP, Hespanhol Junior LC, Rainbow MJ, Davis IS, Lopes AD Sports Med. 2014 Aug; 44(8):1153-63.
12. Francis P, Whatman C, Sheerin K, Hume P, Johnson MI. The Proportion of Lower Limb Running Injuries by Gender, Anatomical Location and Specific Pathology: A Systematic Review. J Sports Sci Med. 2019 Feb 11;18(1):21-31. PMID: 30787648; PMCID: PMC6370968.