Andrzej Boszczyk: Żeby dojść do tego dlaczego ścięgno choruje zacznijmy od tego, że ścięgno Achillesa jest najpotężniejszym ścięgnem człowieka. Ma spłaszczony kształt, szerokość około 2 cm i grubość około 5 mm. Jest również bardzo wytrzymałe – może przenosić obciążenia do kilkuset kilogramów.

Ścięgno zbudowane jest głównie z włókien kolagenowych, innych białek tworzących macierz ścięgna oraz nielicznych komórek zwanych tenocytami. W ścięgnie zachodzi stały proces wytwarzania nowego i usuwania wypracowanego kolagenu. Proces ten zachodzi powoli (wymiana połowy kolagenu może zająć 100 dni) i w stanie zdrowia bez objawów bólowych. 

Kiedy obciążenia stają się zbyt duże dochodzi do zaburzenia tego procesu. Proces gojenia ścięgna staje się bezładny, pod mikroskopem widoczne są liczne i bezładnie  ułożone tenocyty (komórki ścięgna), nieprawidłowe włókna kolagenu, zdegenerowaną macierz ścięgna. Pojawienie się tendinopatii jest w praktyce objawem nieprawidłowego, nieudanego gojenia ścięgna, najprawdopodobniej w sytuacji, kiedy organizm usiłuje „nadgonić” z gojeniem.

Proces ten obejmuje coraz większą część ścięgna, dochodzi do jego pogrubienia, pojawiają się dolegliwości bólowe. Takie ognisko uszkodzenia zaczyna być też widoczne w ultrasonografii czy rezonansie magnetycznym.

Jaką funkcję pełni ścięgno Achillesa w bieganiu?

Ścięgno Achillesa nie funkcjonuje w próżni – jest wspólnym ścięgnem mięśnia trójgłowego łydki (na który składają się dwie głowy mięśnia brzuchatego łydki i mięsień płaszczkowaty). Czyli spośród brzuśców mięśniowych (czerwonych) wyłaniają się kolejne białe włókna, które zlewają się tworząc rdzenie ścięgniste, one z kolei łączą się i tworzą ścięgno. Ścięgno biegnie aż do tylno-dolnej powierzchni kości piętowej. Siła przenoszona przez ścięgno jest następnie prowadzona dalej przez rozcięgno podeszwowe aż na palce stopy.

Ważne, że ścięgno jest nie tylko biernym pasem transmitującym pracę mięśni. Ścięgno jest elastyczne i podlega rozciąganiu. Rozciąganie wiąże się z akumulowaniem energii. W ten sposób organizm oszczędza energię generowaną w czasie każdego kroku. Jedynie część energii jest rozpraszana, reszta jest akumulowana w tej „sprężynie”. 

W czasie biegu z pełną prędkością Achilles jest poddawany siłom aż do 12,5 razy masy ciała.

Jakie są przyczyny bólu Achillesa?

Ból w okolicy pięty, ścięgna Achillesa może mieć kilka częstych przyczyn i kilkanaście innych rzadszych. Najczęściej występuje bolesność samego ścięgna około 3-6 cm powyżej kości piętowej. Niekiedy przyczyną bólu i uszkodzenia ścięgna jest jego konfliktowanie z kością piętową – tak zwana pięta Haglunda. Niekiedy zapaleniu ulegają tkanki miękkie leżące do przodu od ścięgna między ścięgnem a kością piszczelową i piętową – mówimy wtedy o problemie w trójkącie Kagera.

A główne przyczyny bólu u biegaczy?

Przyczyną anatomiczną jest bez wątpienia ograniczone unaczynienie tej części ścięgna. Z tego powodu proces regeneracji jest jeszcze wolniejszy. Nie mamy zbyt dużego tutaj wpływu.

Spośród przyczyn, które obserwuję u biegaczy są dwie najważniejsze. Po pierwsze brak elastyczności całego układu łydka – stopa, a także wyżej – udo, mięśnie miednicy. Nie chodzi tu o to, żeby każdy biegający był rozciągnięty jak baletnica, jednak pewna doza elastyczności jest konieczna. Czyli kłania się rozciąganie. Nieelastyczne mięśnie/ścięgna nie absorbują energii w czasie lądowania tak łatwo jak to powinno być – dochodzi do nadmiernego uszkadzania kolagenu. Nadmierne uszkadzanie oznacza, że jest więcej włókien do naprawienia i większa szansa że pojawi się ten paniczny run tenocytów.

Drugi powód to długoterminowe niedostosowanie treningu do możliwości. Czyli bieganie zbyt dużo, zbyt wcześnie. W ten sposób Achilles jest niejako nadużywany i prędzej czy później pojawi się kropla, która przeleje czarę i pojawią się dolegliwości bólowe. Nic nie jest jednak stracone. Bieganie jest dla cierpliwych. Ścięgna w czasie treningu również zwiększają swoją wytrzymałość. W każdym kolejnym sezonie ich wytrzymałość zwiększa się, 

Czy bieganie na śródstopiu jest bezpieczne dla ścięgna?

W bieganiu dużo jest mód. Obserwuję również tendencję do poszukiwania jednej wszechogarniającej zasady. Takiej zasady nie ma.

Jeśli mówimy o sprinterze, to bieganie na śródstopiu jest mu niezbędne. Większość biegaczy nie jest jednak sprinterami. Tutaj odpowiedź brzmi, że generalnie można, ale…

Bieganie na śródstopiu wymaga intensywniejszej pracy Achillesa jako sprężyny. Większe wykorzystanie sprężyny oznacza większe zużywanie się włókien kolagenowych. Większe zużycie oznacza więcej włókien do naprawy. I teraz albo ścięgno jest już mocne i da sobie radę albo nie i wtedy po jakimś czasie pojawią się dolegliwości.