Redakcja Bieganie.pl
Czy z bólem pleców można biegać?
Nie ma jednoznacznej odpowiedzi na postawione w tytule pytanie. Do bezwzględnych przeciwwskazań zaliczyłbym ostry ból pleców (konflikt dyskowo-oponowy), który w znaczący sposób ogranicza ruchomość kręgosłupa (ból zwiększa się podczas siedzenia, kaszlu oraz kichania). W tym przypadku zalecana jest przerwa od sportu i rehabilitacja. Przeciwwskazaniem do biegania jest również ból pleców w wyniku złamania trzonu kręgowego, nowotworu, choroby narządów wewnętrznych, itp. W tych przypadkach należy każdy przypadek rozważyć indywidualnie. Są to jednak rzadkie przypadki.
Najczęściej u biegaczy mamy do czynienia z bólami przeciążeniowymi. Mają one najczęściej jakąś pierwotną przyczynę, która jest trudna do zidentyfikowania. Bez jednoznacznego wskazania powodu dolegliwości nasze działania rehabilitacyjne nie będą skuteczne!
Źródeł przeciążeniowego bólu pleców u biegaczy jest wiele, oto moim zdaniem najczęstsze:
- Słabe mięśnie głębokie brzucha
- Słabe mięśnie odwodziciele i rotatory zewnętrzne stawu biodrowego
- Przykurcz zginaczy stawu biodrowego
- Przykurcz mięśni kulszowo-goleniowych
- Przykurcz prostowników odcinka lędźwiowego kręgosłupa
Postaram się w skrócie przybliżyć patomechanikę wyżej wymienionych problemów.
Słabe mięśnie głębokie brzucha
Oczywiście prawie każdy biegacz słyszał o ćwiczeniach stabilizacji centralnej (core stability), jednak niewielu widziałem pacjentów, którzy robiliby je poprawnie technicznie. Wydają się one proste, lecz jak to zawsze bywa, diabeł tkwi w szczegółach. Bardzo trudno jest poprawnie odwzorować ćwiczenia core stability sugerując się filmikami z internetu.
Słabe mięśnie głębokie brzucha powodują, że stabilizację kręgosłupa przejmują mięśnie, które nie są do tego przystosowane, np. prostowniki grzbietu, czego konsekwencją jest ich szybkie przeciążenie i ból.
Słabe mięśnie odwodziciele i rotatory zewnętrzne stawu biodrowego
Nie wyobrażam sobie rozpoczynania przygody z bieganiem, w przypadku gdy mięśnie odwodziciele i rotatory zewnętrzne stawu biodrowego nie byłyby wstanie utrzymać mojej miednicy równolegle do podłoża w momencie stania jednonóż. Taką sytuację widuję jednak prawie codziennie w moim gabinecie.
Na zdjęciach widzimy młodego mężczyznę, który w wyniku osłabienia m.in. mięśnia pośladkowego średniego po stronie lewej (zdj. 1) nie jest wstanie utrzymać równowagi nawet przez 5 sekund, stojąc na lewej kończynie dolnej (zdjęcie nie przedstawia tego wyraźnie, ale musi się on przytrzymywać ściany). Podczas stania na prawej kończynie dolnej (zdj. 2) miednica jest równolegle do podłoża.
Stojąc na jednej nodze, kolec biodrowy tylny górny (KBTG) po stronie kończyny dolnej będącej w powietrzu powinien być nieznacznie wyżej od KBTG kończyny dolnej podporowej. Za jego opadanie odpowiedzialne są najczęściej mięśnie odwodziciele i rotatory zewnętrzne stawu biodrowego. Naturalną kompensacją ze strony kręgosłupa jest jego boczne skrzywienie. Kilka tysięcy kroków podczas których dochodzi do bocznego skrzywienia kręgosłupa może doprowadzić do bólu pleców.
Przykurcz zginaczy stawu biodrowego
Na zdjęciach poniżej pacjentka ze skoliozą samodzielnie przeprowadza test Thomasa, mający na celu wykrycie przykurczu zginaczy stawu biodrowego. Diagnostyka w tym przypadku jest o tyle trudna, że w wielu przypadkach ten test nie wykazuje żadnej patologii.
Jeżeli mamy do czynienia z przykurczem wyżej wymienionych mięśni to dochodzi do kompensacyjnego zbyt dużego przodopochylenia miednicy, który może powodować ból pleców z kompresji stawów międzywyrostkowych.
Przykurcz prostowników odcinka lędźwiowego kręgosłupa
W tym przypadku ból związany jest z przeciążeniem mięśni grzbietu. Powięź piersiowo-lędźwiowa jest bardzo wrażliwa i szybko reaguje bólem. Również dochodzi do nadmiernego przodopochylenia miednicy.
Poniższy rysunek odzwierciedla co się dzieje z miednicą w przypadku przykurczu mięśnie zginaczy stawu biodrowego lub mięśni prostowników odcinka lędźwiowego kręgosłupa.
Przykurcz mięśni kulszowo-goleniowych
Mięśnie kulszowo-goleniowe swój przyczep początkowy mają na guzie kulszowym (łatwo wyczuwalna wyniosłość kostna mniej więcej pod mięśniem pośladkowym wielkim). Jeżeli są one przykurczone to podczas wykroku pociągają mocno od tyłu za miednicę zwiększając tym samym jej tyłopochylenie. Mamy do czynienia ze zwiększonym zgięciem kręgosłupa w odcinku lędźwiowym co przeciąża krążki międzykręgowe. Biomechanika biegu również jest zmieniona.
Zespół skrzyżowania dolnego wg Jandy
Najczęściej mamy do czynienia z kombinacją różnych czynników, tak jak to ma miejsce w przypadku zespołu skrzyżowania dolnego.
Rehabilitacja
Jak widać problem jest bardzo złożony. Terapia musi się odbywać w oparciu o bardzo dokładną analizę statyczno-dynamiczną konkretnego przypadku, dlatego nie jestem w stanie zaprezentować Państwu gotowych rozwiązań. Moimi pacjentami bardzo często są amatorzy -okazjonalni biegaczy, którzy chcieliby dalej kontynuować swoją przygodę z bieganiem. Najczęściej wystarcza 1-2 wizyty w trakcie których stawiam hipotezę odnośnie przyczyny dolegliwości i edukuję pacjenta w jaki sposób jest w stanie wykonywać samodzielnie ćwiczenia w domu.
Poszukajcie więc w swojej okolicy fizjoterapeuty, który nie będzie za wszelką cenę chciał was uzależnić od rehabilitacji. W przypadku kontuzji przeciążeniowych NIE rozważałbym terapii polegającej na „nastawianiu wysuniętych kręgów”!
Badania obrazowe
Jeżeli w ciągu dnia są momenty, że plecy nie bolą, nie występuje nietrzymanie moczu i kału, bólowi nie towarzyszy silna gorączka i w niedalekim odstępie czasu nie doznaliśmy poważnego urazu to nie warto robić badań obrazowych.
Jarvik i wsp. (2001) przeprowadzili badanie MRI 148 pacjentów, których w chwili obecnej NIE bolą plecy lub NIGDY nie doświadczyli bólu krzyża.
Co pokazały wyniki?
- 123 pacjentów (83%) miało umiarkowaną do silnej dehydrytacji krążka międzykręgowego,
- 83 (56%) pacjentów miało stwierdzone zwężenie przestrzeni międzykręgowej,
- 48 (32%) pacjentów miało protruzję przynajmniej jednego krążka międzykręgowego,
- 9 (6%) pacjentów miało ekstruzję co najmniej jednego krążka międzykręgowego.
Podstawowym argumentem, aby nie robić badań obrazowych w przypadku przeciążeniowego bólu pleców jest fakt, że badanie MRI robi się w pozycji statycznej natomiast plecy bolą nas po aktywności fizycznej.
Wszystkim zainteresowanym tematem polecam film:
Podsumowanie
Fizjoterapeuci mający doświadczenie w pracy z biegaczami mogą mi zarzucić, że bardzo uprościłem zagadnienie. Natomiast chodziło mi właśnie o to, żeby tekst był zrozumiały dla każdego, szczególnie dla osób niezwiązanych z medycyną. Albert Einstein powiedział zresztą: Jeżeli nie potrafisz czegoś prosto wyjaśnić – to znaczy, że niewystarczająco to rozumiesz!
Bieganie wydaje się być prostą aktywnością. Zakładamy buty i biegniemy! Niestety w wyniku coraz częstszego przyjmowania w trakcie dnia statycznych pozycji nasz organizm „oduczył” się ruszać! Nie można się też zatrzymywać w jednym rodzaju aktywności sportowej, jak to często robią biegacze. Układ ruch człowieka jest bardzo złożony i dlatego potrzebujemy różnorodnych wyzwań, aby utrzymać go w dobrej kondycji i nie doprowadzić do przeciążeń.
Daniel Kawka
Międzynarodowy Terapeuta OM Cyriax i NDT Bobath
Dyplomowany Terapeuta PNF i SKOL-AS
