Artykuł powstał we współpracy z Columna Medica
Bieganie po udarze. Można? To pytanie zadaje sobie zapewne niejeden biegacz, który przeszedł udar. Wynika to z faktu, że standardowa terapia osób po udarze zwykle kończy się w momencie, kiedy osiągną sprawność umożliwiającą powrót do codzienności na zadowalającym poziomie. Dalsze działania mają zwykle charakter podtrzymujący. Jak to się ma do rzeczywistości?
Według najnowszych szacunków w Polsce udarom ulegają osoby coraz młodsze – poniżej 50 roku życia. W tej grupie znajdują się więc często osoby aktywne fizycznie. Czy udar musi przekreślić szansę na powrót do ulubionych aktywności?
W publikacjach bardzo niewiele jest doniesień na temat programowania treningów biegowych po udarze. Jest to trudne zadanie, ponieważ każdy pacjent w tej sytuacji wymaga bardzo indywidualnego podejścia, nie ma mowy o standaryzacji. Na szczęście zmieniające się podejście do rehabilitacji po udarze, często umożliwia pacjentom wyznaczanie dalszych celów terapii i tym samym powrót do sportu.
Pierwszym etapem będzie analiza chodu pacjenta i próba przywrócenia jego wzorca chodu do jak
najbardziej fizjologicznego. Oceny powinien dokonać specjalista, np. fizjoterapeuta. Często obserwowane nieprawidłowości to:
Istotne są również zaburzenia ruchomości stawów kończyny dolnej – często np. ograniczenie ruchomości stawu skokowego. Taka diagnostyka umożliwia postawienie krótkoterminowych (np. poprawa ruchomości stawu skokowego) i długoterminowych (poprawa jakości chodu) celów terapii.
Doniesienia naukowe wskazują na pozytywny wpływ treningu wzmacniającego, na poprawę funkcji chodu. Ważne jest, żeby trening wzmacniający w miarę możliwości pacjenta był funkcjonalny. Ćwiczenia powinny aktywować mięśnie w podobny sposób, jak dzieje się to w trakcie chodu. Ten rodzaj pracy mięśnia mogą zapewnić ćwiczenia pliometryczne/balistyczne. Wykazano ich pozytywny wpływ na funkcję chodu u pacjentów neurologicznych w porównaniu z tradycyjnym treningiem wzmacniającym.
Mięśnie na których koncentrowano się w badaniach można podzielić na 2 grupy:
Autorzy wykorzystywali między innymi:
Następnym krokiem jest doskonalenie umiejętności. Ćwiczenia szybkiego marszu mogą być dobrym wstępem do biegania. Ostatnie badania wskazują także na pozytywny wpływ treningu HIIT (trening interwałowy o wysokiej intensywności) na poprawę sprawności pacjentów po udarze w porównaniu do klasycznych planów treningowych.
Badanie (Pierce Boyne et. al. JAMA Neurol. 2023) obejmowało 55 osób, z czego 27 zakwalifikowano do treningu HIIT, a 28 do treningu MAT (umiarkowany trening aerobowy). Trening przeprowadzono na bieżni mechanicznej.
Trening interwałowy polegał na 30 sekundowym marszu, który odbywał się z maksymalną bezpieczną prędkością dla danego pacjenta (ok. 60% HRmax), przeplatany był 30-60 sekundowymi przerwami. Trening umiarkowany polegał na marszu ze stałą prędkością odpowiadającą 40-60% HRmax (obciążenie stopniowo zwiększano). Po 12 tygodniach treningu (3 razy w tygodniu po 45 minut) zaobserwowano większą poprawę w zakresie parametrów chodu w grupie trenującej interwałowo.
Niewiele jest dostępnych źródeł naukowych na temat programowania treningu biegowego u osób po udarze. W jednym z nielicznych badań (Ellen W Miller et. al. Phys Ther. 2008) zaprogramowano trening, któremu poddany został 38 letni mężczyzna, który 2,5 roku wcześniej doznał udaru. Przed incydentem regularnie uprawiał sport, w tym bieganie rekreacyjne. Wzorzec chodu u tego pacjenta nie był bardzo zaburzony, na co dzień funkcjonował bez problemu, natomiast nie był w stanie powrócić do biegania. Jego zdaniem był zbyt wolny i zbyt mało skoordynowany.
Trening odbywał się na bieżni mechanicznej z systemem odciążenia (3 razy w tygodniu przez 8 tygodni), każda jednostka treningowa składała się z 3 cykli (10 minutowych), a każdy z nich z:
W trakcie treningu terapeuta informował pacjenta o elementach, które należy poprawić. Odciążenie pacjenta było stopniowo zmniejszane, aż do całkowitej rezygnacji z tej pomocy, gdy ten był już w stanie przebyć 3 cykle, w trakcie których było mniej niż 10 incydentów „gubienia się/szurania” zajętą kończyną dolną o bieżnię.
Pacjent powrócił po pół roku na kontrolne testy. Okazało się, że krótko po zakończeniu eksperymentu pacjent zaczął biegać w terenie (3,2 km, 3 razy w tygodniu), co wpłynęło na jeszcze lepsze wyniki w testach kontrolnych (poprawa czasu w 25 metrowym sprincie, poprawa równowagi w staniu na jednej kończynie dolnej, wydłużenie kroku). Nastąpił znaczny przyrost siły zginaczy stawu biodrowego po zajętej stronie – aż o 167%. Mięśnie te są w bardzo dużym stopniu odpowiedzialne za generowanie siły
w trakcie biegu.
Bardzo ważną informacją płynącą z badania, jest fakt, że pacjent w dalszym ciągu doskonalił swój wzorzec biegu, co świadczy o nauce motorycznej (pacjent relacjonował, że „w końcu doszedł do tego, jak to zrobić”). Całe doświadczenie wpłynęło także na bardziej pozytywny odbiór samego siebie, pacjent czuł się mniej „niepełnosprawny”, bardzo cieszył go powrót do rekreacyjnego sportu.
Eksperyment nie wykazał poprawy jednego parametru – symetrii biegu. W grupie osób zdrowych, takie asymetrie mogą doprowadzić do przeciążeń układu ruchu. Potrzebne są dalsze badania na tym gruncie, w grupie pacjentów neurologicznych.
Analiza dostępnych artykułów pozwala optymistycznie spojrzeć na temat biegania po udarze. U pacjentów, którzy po incydencie poruszają się samodzielnie, odpowiednio zaprogramowany trening biegowy może umożliwić powrót do sportu. W początkowej fazie zalecane jest, aby trening odbywał się pod nadzorem specjalisty, który poprawi błędy pacjenta i będzie monitorował jego samopoczucie (nie zapominajmy, że osoby po udarze są często obciążone różnymi schorzeniami współistniejącymi).
W późniejszym okresie, kiedy pacjent poczuje się pewniej w swoim ciele, trening można przenieść na zewnątrz i doskonalić umiejętności. W przypadku gdy widoczna jest asymetria – ważnym tematem będzie prewencja urazów i kontrolne wizyty u fizjoterapeuty.
Jeśli chcemy zacząć przygodę z bieganiem po udarze, pamiętajmy że rehabilitacja pacjentów neurologicznych rzadko kiedy przynosi spektakularne efekty od razu. Niestety jest to powód, dla którego bardzo wielu pacjentów na pewnym etapie zniechęca się i rezygnuje z treningów. W przytoczonym artykule trening pod nadzorem odbywał się przez 2 miesiące. Dalsze treningi pacjent odbywał samodzielnie w terenie. Często podkreślana była duża motywacja pacjenta. Dzięki temu także po zakończeniu badania pacjent odnosił dalsze sukcesy w doskonaleniu techniki biegu.
Autorką artykułu jest mgr Magdalena Wysocka-Śmiechowska z Columna Medica. Terapeutka zajmująca się na co dzień rehabilitacją dorosłych metodą IBITA Bobath oraz terapią manualną pacjentów ortopedycznych wg koncepcji Kaltenborn-Evjenth. Stara się regularnie podnosić swoje kompetencje przez uczestnictwo w szkoleniach.
Artykuł powstał we współpracy z Columna Medica
Columna Medica - nowoczesna klinika rehabilitacji połączona z 4-gwiazdkowym hotelem oraz strefą Medical SPA & Wellness, położona w otoczeniu 100-letniego lasu, w pobliżu Łodzi. To miejsce, w którym Goście jednocześnie mogą zadbać o swoje zdrowie pod okiem profesjonalistów, jak i wypocząć dzięki dedykowanym zabiegom SPA
