Złamanie zmęczeniowe u biegaczy – jak rozpoznać i zapobiegać kontuzji?

Artykuł powstał we współpracy z Columna Medica

Złamanie zmęczeniowe to uraz powstający w wyniku sumowania mikrourazów, które nie mają odpowiednich warunków do pełnej regeneracji. W jednym z największych jak dotąd badań oceniono 320 sportowców ze złamaniami zmęczeniowymi. Zauważono, że 4% tych złamań wystąpiło podczas gry w koszykówkę, 5% podczas gry w tenisa, 8% podczas zajęć aerobiku, a aż 69% wystąpiło u sportowców podczas biegania!

Jednym z mankamentów owej kontuzji jest długi czas potrzebny do prawidłowej diagnozy. Wprawne oko lekarza oraz doświadczenie w podobnych sytuacjach może okazać się decydujące w kwestii postępowania fizjoterapeutycznego, a nawet zawieszeniu treningów na kilka tygodni. Najskuteczniejszy w postawieniu diagnozy jest rezonans magnetyczny. Takie badanie jest w stanie wychwycić subtelne zmiany, jak obrzęk okostnej, obrzęk szpiku lub wewnętrzne pęknięcia, nawet we wczesnym etapie kontuzji, czego nie jest w stanie określić proste RTG. Jednak zanim uzyskamy skierowanie na takie badanie od lekarza, co z pewnością nie jest najłatwiejszym zadaniem, warto sprawdzić stan kości za pomocą USG, najlepiej z funkcją Doppler. Delikatne pęknięcia, zauważalne zmiany naczyniowe mogą przybliżyć nas do prawdy.

Nie bagatelizuj niepokojących sygnałów złamania zmęczeniowego

To może świadczyć o złamaniu przeciążeniowym:

• Długo (kilka tygodni) utrzymujący się ból/dyskomfort
• Jeden obszar dolegliwości, często z zauważalnym centrum bolesności
• Powtarzalność zaostrzenia objawów: w trakcie treningu / częściej tuż po
• Obrzęk / zaczerwienienie (nie zawsze), nawracający lub utrzymujący się od dłuższego czasu
• Tkliwość przy ucisku tego miejsca, wrażliwość na drgania, nagłe zmiany obciążenia
• Gdzie boli najczęściej? Okolice podudzia, śródstopie, pięta, rzadziej biodro

Nieleczone złamanie przeciążeniowe i objawy bólowe mogą rozwinąć się w poważniejszy problem. Ból potreningowy będzie utrzymywał się coraz dłużej i zacznie pojawiać się przy najprostszych czynnościach, utrudniając znacznie normalne funkcjonowanie. Złamania zakwalifikowane jako wysokiego ryzyka mogą rozwinąć się do pełnego złamania, a tym samym najpewniej do opatrunku gipsowego.

Czy to znaczy, że z każdym bólem trzeba iść na tomograf? Nie.

O ile początkujący adepci biegania najprawdopodobniej po każdym treningu będą odczuwali szeroko pojęty dyskomfort związany z zakwasami, otarciami, niewielkim obrzękiem stawów – i jest to normalne, o tyle zaawansowani biegacze, znający swoje ciało, z dużą dozą prawdopodobieństwa zinterpretują trafnie informację, jaką ból chce im przekazać. Może być to sygnał, żeby się zdiagnozować, odpuszczając na jakiś czas treningi. Warto zwrócić uwagę na grupy ryzyka, w których częściej dochodzi do złamania przeciążeniowego.

Kto jest potencjalnie narażony na złamanie zmęczeniowe?

Badania pokazują, że większą tendencję mają osoby:

• Trenujące powyżej 4h tygodniowo lub z submaksymalnymi obciążeniami
• Trenujące długodystansowo
• Z zaburzonymi krzywiznami ciała, zwłaszcza kończyn dolnych (szpotawość/koślawość)
• Z nieprawidłową techniką biegu (brakiem techniki – bo żadna nie jest doskonała)
• Zaniedbujące czas potrzebny na regenerację
• Kobiety – dlaczego? Zaburzenia hormonalne, tendencja do rygorystycznych diet
• Wiek ok. 40 rż – znaczący spadek zdolności regeneracyjnych. Kontuzja jest zauważalna w każdej grupie wiekowej, jednak warto zwrócić uwagę, że objętość treningowa nie maleje, a często nawet rośnie, przy jednoczesnym obniżeniu zdolności do regeneracji w tym okresie.

Jak leczyć złamanie zmęczeniowe?

Z pewnością nie obędzie się bez pauzy treningowej. W zależności od miejsca i rozległości złamania czas potrzebny na powrót do sportu waha się między 4 a nawet 14 tygodniami.

Jak każdą kontuzję, możemy podzielić na etapy:

1. Etap wczesny – redukcja bólu i stymulacja regeneracji

• Zimne okłady – poprawa krążenia, zmniejszenie bólu i obrzęku
• Zabiegi fizykoterapeutyczne, np. pole magnetyczne, bemer, exogen – urządzenia te przyspieszają regenerację, wpływają na zrost kostny i działają przeciwbólowo
• Zajęcia z fizjoterapeutą – utrzymywanie ruchomości stawowej i normalizacja napięcia mięśniowego
• Trening (uwzględniając odciążenie złamanego miejsca): rower, zajęcia w wodzie, trening odległych partii

2. Etap stopniowego obciążania

Stopniowe ćwiczenia z dociążaniem złamanej kończyny:

• Dodatkowy ciężar, ale tylko w odpowiednich pozycjach dla danej kości, która uległa złamaniu
• Zwiększenie kardio bez treningu biegowego: pływanie, orbitrek, rower
• Ćwiczenia stabilizujące core i kończyny dolne
• Proste ćwiczenia dynamiczne

3. Etap powrotu do sportu

Jeśli poprzedni etap nie prowokuje bolesności, a obrazowe badanie kontrolne daje zielone światło do powrotu do biegania – zróbmy to, ale bezpiecznie:

• Marszobiegi w krótkich dystansach z przerwą na regenerację
• Trening biegowy

Niestety, nie ma uniwersalnego podziału na ramy czasowe i obciążenia, w których można pracować. Zawsze jest to indywidualna kalkulacja zależna od wieku, wagi, stopnia wytrenowania, diety, okolicy złamania oraz samych objawów bólowych. Niemniej lepiej poświęcić 2 lub 3 tygodnie więcej na pełne wygojenie złamania, niż co chwilę wracać do kontuzji.

Źródła:

http://www.medicinasportiva.pl/new/pliki/msp_2018_02_02_Mazurek; Stress fractures of the ribs and upper extremities: causation, evaluation, and management – PubMed; Update on stress fractures in female athletes: epidemiology, treatment, and prevention – PMC; Stress Fractures of Tibia Treated with Ilizarov External Fixator – PubMed

O autorze: Mariusz Kaczmarek „Keep calm I’m a physio” Fizjoterapeuta ortopedyczny, najczęściej pracuje z pacjentami kręgosłupowymi ale i kontuzje mu niestraszne. Przyjmuje w Columna Medica.

Artykuł powstał we współpracy z Columna Medica