Najnowsze badania rzucają nowe światło na korzystne działanie opalania się na nasz organizm. Przebywanie na słońcu pomaga bowiem w produkcji azotanów, które jak wiemy, są bardzo korzystne dla naszego zdrowia, jak i wyników w sporcie.
Zawsze ciekawiło mnie, dlaczego wyjeżdżając na obozy sportowe w słoneczne rejony świata, trenuje się tam o wiele łatwiej, niż w szarej i pochmurnej Polsce. Z jednej strony jest to działanie psychologiczne, bo z pewnością łatwiej zmotywować się do treningu w przyjemnych okolicznościach przyrody. W głębi duszy przeczuwałem jednak, że opalanie dobrze wpływa na zdrowie i wyniki. Mamy coraz więcej dowodów na to, że promieniowanie słoneczne, oprócz tego, że poprawia poziom witaminy D w naszym organizmie, działa korzystnie również w innych obszarach. Oto szczegóły.
Ciekawe badania na ten temat ukazały się w 2018 roku w czasopiśmie naukowym European Journal of Applied Physiology, prowadzone przez grupę naukowców na czele z Chrisem Eastonem z Uniwersytetu Północnej Szkocji. Artykuł informuje, że ekspozycja na światło słoneczne wpływa na poziom tlenku azotu w naszym organizmie, który ma szeroki wachlarz dobroczynnego działania.
Dziesięciu wolontariuszy było poddanych dwóm różnym dawkom promieniowania ultrafioletowego (dokładniej światła UVA o falach o długości pomiędzy 315 a 400 nanometrów). Mierzono efekt takiego naświetlania, monitorując ciśnienie krwi, tętno, metabolizm spoczynkowy, a także poziom azotanów we krwi zaraz po naświetlaniu i 30 minut później. Testy powtórzono po tygodniu. Azotany zwróciły uwagę naukowców z powodu korzystnego działania soku z buraka, który jest świetnym źródłem tego związku.
Wiele badań potwierdza korzystne działanie azotanów na wyniki w sporcie. Organizm zamienia azotany na tlenek azotu (NO), który czyni pracę naszych mięśni bardziej efektywną podczas wysiłków wytrzymałościowych. Badania podają również, że zwiększanie poziomu tlenku azotu ma inne korzyści zdrowotne, takie jak obniżanie ciśnienia krwi i regulowanie poziomu cukru we krwi. Więc im więcej tego związku w naszym organizmie, tym lepiej dla naszego zdrowia i wyników.
Już jakiś czas temu było wiadomo, że w komórkach naszej skóry znajdują się duże ilości azotanów i kiedy eksponujemy nasze ciało na działanie promieni słonecznych, azotany te są uwalniane do krwi. Przebywanie na słońcu mogłoby więc – podobnie jak sok z buraków – prowadzić do zwiększenia poziomu tlenku azotu we krwi. Badania szkockich naukowców miały na celu sprawdzić, jak dużo promieniowania UVA potrzebujemy do uzyskania tego efektu.
Dwie dawki, których użyto w badaniach, to 10 i 20 dżuli na centymetr kwadratowy przez 15 i 30 minut. Ta większa dawka jest ekwiwalentem „około 30 minut naświetlania śródziemnomorskim słońcem”, jak wyjaśniają autorzy artykułu. Wyniki okazały się dość ciekawe. Obie dawki światła z powodzeniem obniżyły poziom spoczynkowego metabolizmu (resting metabolic rate – RMR), które było mierzone przez analizę konsumpcji tlenu (VO2). Jednak tylko większa dawka znacząco zwiększyła poziom azotanów. Żadna z dawek promieniowania nie wpłynęła znacząco na poziom ciśnienia krwi.
Jeśli przyjrzymy się innym badaniom na ten temat, ekspozycja na światło słoneczne ma duże znaczenie na różne funkcje metaboliczne i m.in. ryzyko chorób serca. Istnieją dowody, że promieniowanie słoneczne może sezonowo wpływać na liczbę zawałów serca i udaru, które są częstsze podczas zimowych miesięcy. Zazwyczaj łączono je z niedoborem witaminy D w naszym organizmie, ale okazuje się, że związek pomiędzy światłem ultrafioletowym a tlenkiem azotu może oferować kolejne wyjaśnienie.
Easton i jego koledzy badali sezonowe zmiany biodostępności tlenku azotu w naszym organizmie, choć trzeba zaznaczyć, że analizy te przeprowadzano na Szkotach, którzy mają przecież jeszcze więcej pochmurnych dni niż Polacy. Okazało się, że zmiany tlenku azotu były dość podobne do zmian poziomu witaminy D. Zaobserwowano też sezonowe zmiany chorób serca i innych czynników zdrowotnych. Możliwe, że mniejsza dostępność tlenku azotu przyczynia się do zwiększenia ryzyka problemów zdrowotnych. Jak podaje Easton, z pewnością dobrym pomysłem w sezonie zimowym będzie zwiększanie w naszej diecie buraków lub innych warzyw bogatych w azotany, bo nie otrzymamy ich tyle ze słońca w pochmurne dni.
Jest to bardzo możliwe. Ilość tlenku azotu, który uzyskujemy dzięki naświetlaniu naszej skóry promieniami UVA ze słońca, są dość niskie w porównaniu do ilości uzyskiwanej z innych źródeł, takich jak sok z buraka. Dość dużo różni się to również w zależności od takich zmiennych jak odcień skóry i wcześniejsze naświetlenie słoneczne. We wcześniejszych badaniach tej samej grupy naukowców z 2015 r. porównywano prawdziwe promieniowanie UVA z pozornym, a także do testów użyto żela zawierającego azotany (a w grupie kontrolnej był to żel pozbawiony azotanów). Działanie naświetlania i żeli sprawdzano za pomocą wyników na 16-kilometrowym wyścigu (time trial). W tych szczególnych warunkach, zarówno promieniowanie UVA, jak i żel z azotanami nie poprawiały wyników same w sobie, ale kombinacja światła UVA i żela zawierającego azotany już tak. Sugeruje to, że połączenie dodatkowego źródła azotanów z ekspozycją na światło słoneczne daje mierzalny efekt.
Co ciekawe, Amerykanie używali specjalnych urządzeń do naświetlania swoich zawodników m.in. przed igrzyskami w Rio (specjalistyczne maszyny mieli nawet w Brazylii), choć ten szczególny gadżet dostarcza bardziej czerwonego i zbliżonego do podczerwieni światła, aniżeli ultrafioletu. Jest to z pewnością ciekawe rozwiązanie, choć trudno z całą pewnością oceniać, na ile rzeczywiście przyspiesza on regenerację.
To, co możemy zrobić już dziś to nie unikać słońca, bo działanie promieni słonecznych przynosi wiele korzyści, takich jak zwiększenie ilości witaminy D oraz azotanów w naszym organizmie. To kolejna zachęta, by wyjść na słońce, nie tylko dla lepszego samopoczucia, ale i dla naszego zdrowia.
Źródła:
Monaghan C, McIlvenna LC, Liddle L, Burleigh M, Weller RB, Fernandez BO, Feelisch M, Muggeridge DJ, Easton C. The effects of two different doses of ultraviolet-A light exposure on nitric oxide metabolites and cardiorespiratory outcomes. Eur J Appl Physiol. 2018 May;118(5):1043-1052. doi: 10.1007/s00421-018-3835-x. Epub 2018 Mar 7.
Muggeridge DJ, Sculthorpe N, Grace FM, Willis G, Thornhill L, Weller RB, James PE, Easton C. Acute whole body UVA irradiation combined with nitrate ingestion enhances time trial performance in trained cyclists. Nitric Oxide. 2015 Aug 1;48:3-9. doi: 10.1016/j.niox.2014.09.158. Epub 2014 Oct 5.
Galen Rupp opowiada o maszynach do naświetlania przed igrzyskami w Rio.
Były chodziarz, który nieustannie dokądś zmierza (wielokrotny reprezentant Polski i dwukrotny olimpijczyk – z Pekinu i Rio). Współautor biografii Henryka Szosta, Marcina Lewandowskiego i Adama Kszczota oraz książki „Trening mistrzów". Doktor nauk medycznych i nauk o zdrowiu. Pracownik Uniwersytetu Jana Długosza, a także trener lekkoatletycznych klas sportowych w IV L.O. w Częstochowie. Działa też jako sędzia i organizator imprez, nie tylko sportowych.
