Gonartroza, czy może Ci to grozić?

Tajemniczo brzmiąco gonartroza jest problemem, który grozi wielu biegaczom. Czym tak naprawdę jest? Z czego się bierze? Kiedy konieczna jest operacja? Między innymi na te pytania odpowiada Magdalena Zakrzewska, fizjoterapeuta i ekspert FIMEDICA – Centrum Leczenia Schorzeń Kręgosłupa i Stawów Obwodowych.

Choroba zwyrodnieniowa stawów to problem dotykający coraz większą część populacji. Jest to zespół procesów patologicznych prowadzących do upośledzenia funkcji danego stawu. Kiedyś uznawano, że jest to naturalne następstwo starzenia się organizmu oraz że problem ten dotyka tylko osób po 50-tym roku życia. Niestety dziś wiemy, że choroba zwyrodnieniowa (w przypadku kolana zwana gonartrozą) występuje już także u młodych pacjentów. 

Pierwszym objawem gonartrozy najczęściej jest ból, który z czasem ogranicza także ruchomość stawu. Pojawia się on na ogół podczas ruchów, jednak w miarę postępu choroby zaczyna występować się także w spoczynku. Charakterystycznym objawem  jest również sztywność stawu, tj. ograniczenie ruchomości i ból, które ustępują po małym rozruchu. W obrazie radiologicznym widoczne jest zwężenie szpary stawowej, zniekształcenie powierzchni stawowych oraz obecność osteofitów. Choroba zwyrodnieniowa stawów znacznie częściej rozwija się u kobiet. Głównymi czynnikami ryzyka są wiek (powyżej 55 roku życia), nadwaga, niedoleczone urazy, czynniki genetyczne, współistniejące choroby reumatologiczne.

Proces leczenia gonartrozy powinien być uzależniony od stopnia nasilenia zmian oraz od stanu ogólnego pacjenta. W początkowych stadiach choroby na ogół stosuje się leczenie zachowawcze, tj. fizjoterapię i farmakoterapię. Należy skupić się przede wszystkim na zmniejszeniu dolegliwości bólowych, odbudowie stabilizacji mięśniowej oraz zwiększeniu zakresu ruchomości w stawie, o ile to możliwe. Kinezyterapię uzupełnia się o działające przeciwbólowo zabiegi fizykoterapeutyczne, tj. np. krioterapię i jonoforezę. Ponadto często zaleca się stosowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych, takich jak ketoprofen, diklofenac czy ibuprofen w celu zmniejszenia dolegliwości bólowych oraz zniwelowania ewentualnego miejscowego stanu zapalnego. U pacjentów z dużym wysiękiem niekiedy stosuje się też dostawowe zastrzyki sterydowe. Osobom ze zmianami o małym i średnim nasileniu często proponuje się także dostawowe podanie kwasu hialuronowego, które ma na celu zmniejszenie tarcia w kolanie oraz poprawę właściwości chrząstki i płynu stawowego. Efekty tej metody są najlepsze w początkowej fazie choroby. W stadiach bardziej zaawansowanych pacjentowi zaleca się endoprotezoplastykę, czyli całkowitą wymianę stawu. 

ryc. 1 – Endoproteza stawu kolanowego (www.medicinenet.com)

Endoprotezoplastyka stawu kolanowego polega na całkowitym usunięciu uszkodzonych powierzchni stawowych oraz zastąpieniu ich metalowymi odpowiednikami. Najczęściej endoproteza składa się z czterech elementów – udowego, piszczelowego i rzepkowego oraz wkładki polietylenowej oddzielającej powierzchnie stawowe uda i piszczeli. Istnieje możliwość przeprowadzenia zabiegu endoprotezoplastyki całkowitej, tj. wymienienia wszystkich wyżej wymienionych elementów, bądź częściowej (np. przy zmianach tylko w obrębie powierzchni stawowych kości udowej). 

Należy pamiętać, że zabieg wszczepienia endoprotezy powinien być ostatecznością, gdyż żadna, nawet najlepiej dobrana endoproteza nie jest w stanie w stu procentach zastąpić anatomicznego stawu kolanowego. Ponadto sam zabieg obarczony jest możliwością wystąpienia powikłań takich jak infekcje, zakrzepica żył głębokich, niestabilność stawu, trwałe przykurcze czy obluzowanie się protezy. Aby uniknąć komplikacji należy jak najszybciej skierować pacjenta na fizjoterapię pooperacyjną. 

W początkowej fazie usprawniania zaleca się, aby pacjent poruszał się o kulach obciążając operowaną kończynę tylko do granicy bólu. Stopniowo wprowadza się elementy nauki chodu, wzmacnianie mięśnia czworogłowego uda, mięśni pośladkowych i przywodzicieli oraz progresję kąta zgięcia w zależności od wskazań lekarskich. Ćwiczenia z oporem zewnętrznym na ogół rozpoczyna się po okresie około 6 tygodni od zabiegu. Po tym czasie, przy braku powikłań oraz po konsultacji z lekarzem, można też bezpiecznie prowadzić samochód. Powrót do pełnej sprawności fizycznej i sportu jest możliwy, ale okres po jakim może on nastąpić powinien być definiowany indywidualnie w zależności od stanu pacjenta, zaleceń operatora oraz postępu terapii.

ryc. 2 – RTG stawu kolanowego po endoprotezoplastyce całkowitej (Wikimedia Commons)

Autorem tekstu jest ekspert FIMEDICA – Centrum Leczenia Schorzeń Kręgosłupa i Stawów Obwodowych – mgr Magdalena Zakrzewska, fizjoterapeutka, absolwentka Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego. Specjalizuje się przede wszystkim w leczeniu pacjentów ortopedycznych, zwłaszcza po uszkodzeniach i urazach stawów obwodowych. 

FIMEDICA – Centrum Leczenia Schorzeń Kręgosłupa i Stawów Obwodowych
ul. Nowogrodzka 51
00-695 Warszawa
tel. 606 392 918
biuro@fimedica.pl
www.fimedica.pl