Pogoń za poprawą wyników sportowych odbywa się nie tylko na drodze ulepszania metod treningowych, ale także poprzez stosowanie suplementów diety. Ośrodki badawcze prześcigają się w poszukiwaniach coraz to nowych związków mogących w istotny sposób poprawić wydolność fizyczną. Od kilku lat pojawiają się prace dotyczące wpływu azotanów (NO3-) na organizm i ich potencjalnego znaczenia dla sportowców.

Azotany i ich znaczenie

Azotany dostarczane w diecie przechodzą szereg reakcji, których efektem jest powstanie tlenku azotu (NO), związku będącego istotnym przekaźnikiem i stymulatorem, naturalnie produkowanym np. przez układ nerwowy. Jednym z głównych efektów wpływu tlenku azotu jest rozszerzanie naczyń krwionośnych poprzez działanie rozkurczowe na mięśnie gładkie, a co za tym idzie obniżenie ciśnienia skurczowego krwi. W ostatnich dwóch latach pojawiło się dużo prac dotyczących wpływu suplementacji azotanami w kontekście wydolności fizycznej. Duże ilości azotanów znajdują się w zielonych roślinach liściastych, ale szczególnie bogatym ich źródłem okazał się sok z czerwonego buraka.

Burak obniża koszt…energetyczny

Okazało się, że spożywanie dziennie 0,5l soku z buraka (co odpowiada ok. 6 mmol NO3-/dzień) wpływa nie tylko na obniżenie ciśnienia skurczowego, ale także obniża koszt energetyczny wysiłku fizycznego poprzez zmniejszenie pochłaniania tlenu oraz wydłuża czas wykonywania wysiłku fizycznego. Efekt ten widoczny jest szczególnie w wysiłkach o większej intensywności, ale pojawiły się doniesienia mówiące o poprawie również zdolności do wysiłków o średniej intensywności. Oprócz azotanów sok z buraka zawiera także inne cenne związki, tj. betainę, rezweratrol czy antyoksydanty. Betaina jest aminokwasem stosowanym w leczeniu chorób układu krążenia, mogącym także wpływać na poprawę siły i mocy mięśniowej. Rezweratrol z kolei jest polifenolem, który między innymi bierze udział w stymulacji powstawania mitochondriów. Antyoksydanty stanowią obronę przed wolnymi rodnikami powstającymi w organizmie na skutek stresu, którym jest także i wysiłek fizyczny.

Doświadczenie

Ciekawe doświadczenie przeprowadził zespół naukowców z Wielkiej Brytanii [1]. Oprócz badania wpływu soku z buraka na zdolność wysiłkową, postanowili także sprawdzić, czy wpływ ten spowodowany jest rzeczywiście przez azotany, czy może zachodzi on dzięki pozostałym zawartym w soku substancjom. W badaniu wzięli udział aktywni fizycznie mężczyźni, którzy wykonywali wysiłek testowy składający się z marszu i biegu o różnej intensywności (poniżej i powyżej progu wentylacyjnego). Wysiłek wykonywany był w trzech konfiguracjach: bez wcześniejszej suplementacji sokiem z buraków (kontrola), po sześciodniowej suplementacji oraz po również sześciodniowej suplementacji sokiem z buraków, z którego usunięto wcześniej azotany. Wyniki pokazują, że jedynie gdy stosowana była suplementacja sokiem z buraków zawierającym azotany obserwowano obniżenie skurczowego ciśnienia krwi, zmniejszenie o ok. 7% zapotrzebowania na tlen podczas wysiłku fizycznego oraz wydłużenie o ok. 15% czasu trwania wysiłku do odmowy. W przypadku wysiłku o intensywności poniżej progu wentylacyjnego zapotrzebowanie na tlen było mniejsze o 12-14%. Badanie to pokazuje, że pozytywny fizjologiczny efekt soku z buraków rzeczywiście spowodowany był wysoką zawartością azotanów. Korzyści ze stosowania suplementacji sokiem z buraków zostały także opisane u kolarzy, którzy wykonywali wysiłki testowe o różnej długości (4,10 i 16 km).

Czerwony barszcz może nie wystarczyć

Najczęściej w badaniach stosowana jest kilkudniowa suplementacja sokiem z buraków przez wysiłkiem testowym lub startowym, jednakże pojawiło się kilka prac wskazujących, że poprawa wyników jest już widoczna po spożyciu 0,5l soku na 2,5h przed startem [2]. Znalazłem jednak pracę, w której autorzy wskazują na brak poprawy wyników u kolarzy po jednorazowej suplementacji na 2,5h przed testem [3]. Póki co wygląda więc na to, że sok z buraków może bez mała zdziałać cuda, trzeba go tylko zacząć pić wystarczająco wcześnie. Ważne też jest to, jaki sok się pije, sam czerwony barszcz może nie wystarczyć.