Zanim rozpoczniemy przygodę z bieganiem, warto ocenić stan naszego organizmu. Nawet jeśli czujemy się całkiem dobrze, a wysiłek nie sprawia nam większego problemu, sprawdzenie kilku podstawowych parametrów pomoże nam ocenić nasze zdrowie. Informacje z polecanych tu badań mogą też dać sygnał czy bieganie jest faktycznie dla nas. Dzięki wykonaniu kilku podstawowych testów, takich jak EKG, morfologia krwi czy badania wydolnościowe dowiemy się informacji o aktualnym stanie naszego ciała.
To podstawowe badanie serca pozwala ocenić, czy nasze serce nie posiada wad i czy możemy bez żadnych przeciwwskazań uprawiać sport. Informuje o ewentualnych nieprawidłowościach pracy serca, zaburzeniach rytmu, upośledzenia napływu krwi do serca, wadach wrodzonych czy objawach przebytego w przeszłości lub istniejącego aktualnie zawału serca. Jeśli wyjdą pewne anomalie, warto zrobić jeszcze dokładniejsze badanie, czyli tzw. echo serca. Jest to USG serca, które pozwala na uzyskanie obrazu struktur serca. Można w ten sposób ocenić funkcjonowanie jam i zastawek serca. Badanie to jest elementem diagnostyki chorób układu sercowo-naczyniowego. Dzięki zastosowaniu kilku systemów (echokardiografii jednowymiarowej, dwuwymiarowej i dopplerowskiej) USG serca pozwala:
EKG można wykonać prywatnie lub ze skierowaniem, a na echo serca powinien nas skierować specjalista.
Jak mówi lekarz kardiolog Dawid Staszczyk: – „Jednym z badań, które należy rozważyć przed rozpoczęciem uprawiania sportu, który ma charakter bardziej niż rekreacyjny, jest elektrokardiograficzna próba wysiłkowa. Jest to badanie które może być wykonywane na bieżni mechanicznej (preferowana metoda) lub ergometrze wysiłkowym, podczas którego pacjent jest poddawany wysiłkowi o narastającej intensywności. Podczas badania pacjent jest monitorowany: EKG oraz pomiary ciśnienia tętniczego. Dzięki temu badaniu można uzyskać szereg istotnych informacji takich jak: ocena zachowania ciśnienia tętniczego oraz tętna podczas wysiłku, a także występowania arytmii, zaburzeń rytmu serca podczas wysiłku czy dolegliwości bólowych w klatce piersiowej.”
Kolejnym z badań serca jest tzw. holter. Urządzenie to rejestruje zaburzenia czynności elektrycznej serca, w przypadku kiedy problemy z sercem nie są widoczne w zwykłym EKG, trwającym kilka minut. Badanie to wykonuje się u osób mających dolegliwości związane z sercem, dzięki czemu można dokonać diagnostyki chorób i zaburzeń pracy mięśnia sercowego. Badanie pozwala wykryć tzw. napadowe zaburzenia akcji serca. Stosuje się je również w kierunku zdiagnozowania niewyjaśnionych omdleń. Istnieją dwa rodzaje badań tego typu: holter ciśnieniowy i holter EKG. Holter monitoruje pracę serca przez 24 godziny na dobę, a w szczególnych przypadkach badanie można wydłużyć do 48 godzin. O badaniu powinien decydować kardiolog.
Dobrze jest również wykonać podstawowe badania krwi, aby sprawdzić, czy nie mamy stwierdzonych niedoborów. Szczególnie ważne będą tu: poziom krwinek czerwonych, hemoglobiny i hematokrytu. Jeżeli któryś z tych wskaźników będzie wyraźnie za niski, może okazać się, że źle będzie nam się biegało, bo proces przenoszenia tlenu z płuc do tkanek będzie upośledzony. Niedobór może świadczyć o anemii lub zaburzeniach produkcji czerwonych krwinek (np. poprzez braki żelaza lub witamin). Hematokryt to stosunek krwinek i płytek krwi do osocza i nie powinien być zbyt niski. Jego niski poziom może być spowodowany intensywnym wysiłkiem fizycznym, który powoduje zwiększenie objętości osocza, a więc rozrzedzenie krwi. Jest to zjawisko w pewnym stopniu korzystne, bo poprawia termoregulację. Dobrym pomysłem będzie również sprawdzenie poziomu ferrytyny, czyli białka odpowiedzialnego za magazynowanie żelaza. Jej niedobory będą skłaniały do suplementacji żelaza. Im więcej parametrów będzie poza ogólnie przyjętą normą, tym dokładniejsze warto wykonać badania. O tym jednak powinien również decydować lekarz.
Pozwolą na określenie stref treningowych (na podstawie pomiarów lactatu, wentylacji i tętna), jak również mogą pomóc określić aktualny stan naszej formy, jeśli będą wykonywane regularnie. Możemy określić więc poziom VO2max, a więc maksymalnego poboru tlenu naszego organizmu (im wyższe, tym lepiej). Badanie to pozwala też czasem określić tętno maksymalne oraz progi: tlenowy i beztlenowy. Daje więc szansę poznać szereg parametrów przydatnych w treningu.
Dobrym pomysłem może być również określenie składu naszego ciała, choć to zadnie nie jest tak proste, jak się wydaje. Popularne wagi na siłowniach nie podadzą nam dokładniej wartości. Zwykłe analizatory składu ciała szacują skład ciała na podstawie analizy bioimpedancyjnej (BIA, czyli wysyłającej nieinwazyjnie mały ładunek elektryczny do ciała), która pozwala na oszacowanie zawartości tkanki tłuszczowej oraz wody w organizmie po wprowadzeniu podstawowych danych, czyli płci, wieku czy wzrostu. Jednak nie jest to metoda dokładna, wartości pomiędzy poszczególnymi urządzeniami mogą różnić się o kilka procent. Jednak wykonywane regularnie, na tym samym aparacie mogą dać pewną informację np. na temat zawartości tkanki tłuszczowej. Najlepszym rozwiązaniem był by pomiar na urządzeniu DEXA (Dual Energy X-ray Absoptiometry), korzystająca z metody rentgenowskiej (dostarcza również np. informację o gęstości kości), ale nie jest ona powszechnie osiągalna (urządzenie kosztuje milion złotych i jest dostępne jedynie w kilku miejscach w Polsce).
Jeśli do tej pory nie uprawiałeś żadnej aktywności fizycznej lub była ona niewielka, a teraz chcesz zacząć biegać i masz wątpliwości, czy należy skonsultować się z lekarzem z pomocą przyjdzie poniższy formularz, stworzony przez ACSM – amerykańską organizację zrzeszająca ludzi ze świata medycyny której celem jest szerzenie informacji o bezpiecznym uprawianiu sportu.
Czy kiedykolwiek miałeś:
Symptomy:
Inne aspekty zdrowotne:
Jeśli na którekolwiek z powyższych pytań odpowiedziałeś twierdząco skonsultuj się z lekarzem zanim przystąpisz do zwiększenia aktywności fizycznej.
Sercowonaczyniowe czynniki ryzyka
Jeśli na przynajmniej dwa z powyższych pytań odpowiedziałeś twierdząco skonsultuj się z lekarzem zanim przystąpisz do zwiększenia aktywności fizycznej.
Jeśli z formularza wynika, że nie masz się czego obawiać – ruszaj do biegu.
Podstawowe badania pozwalają na ocenę naszego stanu zdrowia, przygotowanie naszego organizmu do zmierzenia się z treningiem czy startem w zawodach, które mogą być dla nas sporym wyzwaniem. Większość wymienionych tu badań jest powszechnie dostępna i warto z nich skorzystać, aby sprawdzić: stan swojego serca, poziom parametrów krwi, formę czy skład ciała. Później pozostaje już tylko wziąć się za bieganie i poprawiać nasze zdrowie poprzez coraz lepsze wytrenowanie.
Tekst powstał w ramach akademii bieganie.pl – zacznij biegać z nami
Były chodziarz, który nieustannie dokądś zmierza (wielokrotny reprezentant Polski i dwukrotny olimpijczyk – z Pekinu i Rio). Współautor biografii Henryka Szosta, Marcina Lewandowskiego i Adama Kszczota oraz książki „Trening mistrzów". Doktor nauk medycznych i nauk o zdrowiu. Pracownik Uniwersytetu Jana Długosza, a także trener lekkoatletycznych klas sportowych w IV L.O. w Częstochowie. Działa też jako sędzia i organizator imprez, nie tylko sportowych.
