Światowa Agencja Antydopingowa (WADA), na której czele od stycznia stanął Witold Bańka, publikuje co roku nową listę substancji i metod zakazanych w sporcie. Kolejne wytyczne obowiązują od 1 stycznia następnego roku, a włodarze WADA informują o tym odpowiednio wcześniej, by wszyscy zdążyli przygotować się na wprowadzane zmiany. Nowej kategorii doczekały się m.in. narkotyki.
W dokumencie na rok 2021 WADA dokonała na szczęście tylko kilku niewielkich zmian, jednak sportowcy startujący w oficjalnych zawodach powinni być ich świadomi. Pamiętajmy, że nieznajomość zasad nie chroni nas przed odpowiedzialnością i może grozić dyskwalifikacją za stosowanie dopingu. Poniżej wyjaśniamy wszystkie kluczowe regulacje występujące od początku przyszłego roku.
Stosowany wziewnie Wilanterol będzie od teraz dopuszczalny tylko w określonej dawce dziennej. Wilanterol to lek o działaniu sympatykomimetycznym, o długim czasie działania, trwającym ponad 24 godziny. Działa on selektywnie na receptory adrenergiczne β2 i jest stosowany w formie wziewnej w leczeniu astmy oskrzelowej oraz przewlekłej obturacyjnej choroby płuc. Od stycznia będzie on dozwolony u sportowców do – określonej przez producentów maksymalnej rekomendowanej dziennej dawki – czyli jednego wziewu (25 µg) na dzień. W Polsce wilanterol jest dopuszczony do obrotu jedynie w preparatach złożonych z furoinianem flutikazonu (handlowa nazwa Relvar Ellipta) oraz z umeklidynium (handlowe nazwy to Anoro oraz Laventair). Osoby chore na astmę powinny zwrócić na niego uwagę.
WADA szczegółowo wymieniła arformoterol i levalbuterol (lewosalbutamol) jako przykłady zakazanych beta-2 agonistów (zarówno w trakcie zawodów, jak i pomiędzy nimi). Oba leki są stosowane w leczeniu astmy. Pierwszy z nich jest długodziałającym lekiem wpływającym na receptory adrenergiczne β2. Lek ten za granicą obecny jest pod nazwą Brovana. Z kolei lewosalbutamol to kolejny wziewny lek, będący pochodną popularnego salbutamolu. Jest krótkodziałającym β2-mimetykiem powodującym rozszerzenie oskrzeli. Wykorzystuje się go w terapii astmy oskrzelowej i przewlekłej obturacyjnej choroby płuc. Nie jest zarejestrowany w Polsce, za granicą występuje natomiast pod nazwą handlową – Xopenex.
Sugeruje się, że w przeciwieństwie do popularnego salbutamolu jego wersja lewo-wywiera mniejsze działania na receptory β1 i w ten sposób redukuje możliwość niekorzystnych, sercowych efektów ubocznych, niemniej nie istnieją wiarygodne, długoterminowe badania na ten temat. Warto dodać, że formoterol i salbutamol dalej są dozwolone dla sportowców w leczeniu astmy, natomiast w przypadku arformoterolu i lewosalbutamolu nie ma żadnej dozwolonej dziennej dawki do stosowania przez astmatyków. Oficjele WADA nie wyjaśnili powodów wykluczenia tych leków.
Kluczowe pozostaje to, że każdy sportowiec, który używa obecnie inhalatorów zawierających powyższe substancje (lub jeśli lekarz przepisze je w przyszłości) w kontroli astmy, powinien złożyć podanie o TUE (wyłączenie do celów terapeutycznych). Sportowcy mogą się leczyć, ale w konkretnych przypadkach potrzebują na to zgody.
Pozytywny wynik testu zawierającego Substancje Uzależniające (Substances of Abuse), będzie od przyszłego roku sankcjonowany nieco inaczej, niż dotychczas. WADA określiła nową kategorię: Substancji Uzależniających, określających środki zakazane podczas zawodów, ale też jako substancje uzależniające, groźne w społeczeństwie także poza sportem.
Na liście substancji i metod zakazanych na rok 2021, substancje takie jak kokaina, heroina, methylenedioxymethamphetamine (MDMA/ecstasy) i THC (psychoaktywna substancja będąca składnikiem konopi indyjskich) doczekały się osobnej kategorii. WADA podaje jednocześnie, że lista nie jest zamknięta i kolejne środki są badane i będą do niej dodawane w przyszłości.
Pozytywny test badania na występowanie tego typu substancji będzie określone w specjalnych przepisach od roku 2021, opisanych szczegółowo w Światowym Kodeksie Antydopingowym (World Anti-Doping Code). Na przykład, jeśli sportowiec udowodni, że użył powyższych substancji poza zawodami i nie miało to wpływu na wynik sportowy, wtedy okres dyskwalifikacji będzie wynosił 3 miesiące bez potrzeby dalszych analiz stopnia tego wykroczenia. Sankcja może być nawet skrócona do jednego miesiąca, jeśli sportowiec ukończy pomyślnie specjalny program, prowadzony i zaakceptowany przez krajową agencję antydopingową. Działanie takie ma zwiększać świadomość na temat zagrożeń stosowania substancji uzależniających wśród sportowców.
Do listy dodano także kilka przykładów zakazanych substancji, w różnych kategoriach, choć nie są to składniki leków czy popularne suplementy. Ich działanie i struktura będą znane raczej dla chemików lub specjalistów danych dziedzin. W niektórych przypadkach rozwinięto na przykład nazwy, by ujednolicić terminologię (jak przy substancji TGF-β, czyli Transforming growth factor beta). Innym razem do listy dodano indukowany hipoksją czynnik wzrostu (IOX2). Zezwolono też od 2021 r. na miejscowe podawanie w postaci kropli do oczu substancji zawierających inhibitory anhydrazy węglanowej (w dziale diuretyki i substancje maskujące). W dziale „Stymulanty” do wyjątków dodano pochodne imidazolu (są to: brimonidine, clonazoline, fenoxazoline, indanazoline, naphazoline, oxymetazoline i xylometazoline). Z kolei w dziale beta-blokery jako przykład wymieniono nevibolol.
Duże zmiany zajdą w sekcji kortykosteroidy, ale na razie zdecydowano, że iniekcje tych środków zostaną zabronione dopiero od 1 stycznia 2022 roku, aby przez kolejny rok lepiej przygotować sportowców i personel medyczny do proponowanych zmian. Będą w tej kwestii prowadzone dalsze badania i konsultacje, a o ostatecznych decyzjach dowiemy się za rok.
Na koniec podajemy jeszcze miejsca, w których możemy poszukać informacji, czy leki, suplementy diety lub przeróżne procedury są dozwolone dla sportowców startujących w zawodach. Z zagranicznych serwisów polecam stronę globaldro.com (The Global Drug Reference Online), gdzie znajdziemy bazy wielu substancji (z podziałem na poszczególne kraje świata). Polską wersję znajdziemy pod adresem: www.leki.antydoping.pl, a pomoc możemy uzyskać także pod nr tel. 695367464 (Antydopingowe Pogotowie Informacyjne).
Źródła:
Były chodziarz, który nieustannie dokądś zmierza (wielokrotny reprezentant Polski i dwukrotny olimpijczyk – z Pekinu i Rio). Współautor biografii Henryka Szosta, Marcina Lewandowskiego i Adama Kszczota oraz książki „Trening mistrzów". Doktor nauk medycznych i nauk o zdrowiu. Pracownik Uniwersytetu Jana Długosza, a także trener lekkoatletycznych klas sportowych w IV L.O. w Częstochowie. Działa też jako sędzia i organizator imprez, nie tylko sportowych.
