Maraton Dębno to najstarszy maraton w Polsce, rozgrywany już od przeszło pół wieku. Jak to się stało, że niewielkie, 14-tysięczne miasteczko w województwie zachodniopomorskim stało się kolebką polskiego maratonu? Oto historia powstania tego wydarzenia, którego kolejna edycja odbędzie się już 16 kwietnia 2023r.
Pomysł rozegrania biegu maratońskiego w Dębnie pojawił się pod koniec lat sześćdziesiątych XX wieku. Wtedy to grupa pasjonatów sportu pod kierunkiem Henryka Witkowskiego zainicjowała imprezę sportową, która stopniowo zaczęła promować Dębno na sportowej mapie Polski, Europy, a później całego świata.
Pierwsza edycja sportowej imprezy o nazwie Mały Maraton „O Błękitną Wstęgę Granicy Pokoju” odbyła się 22 lipca 1966 roku na trasie z Cedyni do Siekierek, a dystans wynosił 21,5 km. Zmagania były częścią obchodów 1000-lecia Polski. Na starcie pojawiło się kilkunastu biegaczy, a zwyciężył Zdzisław Bogusz z Warszawianki wynikiem 1:08:41.
W latach 1966–1972 zawody odbywały się – zgodnie z założeniami twórców maratonu – na trasie nad Odrą. Trzy pierwsze edycje były zbliżone do dystansu półmaratonu. Przełomowy moment nastąpił w 1969 r., kiedy Polski Związek Lekkiej Atletyki podjął decyzję o przekształceniu Małego Maratonu w pełny maraton o długości 42195 m i nadaniu mu rangi Mistrzostw Polski w maratonie.
Impreza otrzymała wtedy nazwę „6. Międzynarodowy Maraton i Mistrzostwa Polski, Cedynia – Siekierki”. Złoty medal mistrzostw Polski wywalczył wspomniany Zdzisław Bogusz, który finiszował z czasem 2:22:09. Niedaleko za nim bieg ukończył późniejszy trener kadry maratonu Michał Wójcik ze Śląska Wrocław z wynikiem 2:22:58. Zwycięzcą biegu okazał się Jurij Wielikorodnyj z ZSRR.
Od tego momentu impreza organizowana w Dębnie stała się jeszcze bardziej znacząca. Maraton został ujęty w kalendarzu Międzynarodowej Federacji Lekkoatletycznej IAAF na rok 1970, co sprawiło, że zaczęli interesować się nim kolejni zawodnicy.
Mistrzostwa kraju wróciły do Dębna w 1971 roku. Złoty medal wywalczył tam Edward Stawiarz z Wawelu Kraków, który uzyskał czas 2:21:00. Drugi był Zdzisław Bogusz z wynikiem 2:22:04.
Miasto było też gospodarzem Mistrzostw Polski kobiet. Po raz pierwszy najlepsze polskie maratonki przyjechały do Dębna w 1982 r. Rywalizowały tam rokrocznie aż do 1990 roku. Złote medale zdobywały w Dębnie m.in. Anna Bełtowska-Król w 1982 roku z czasem 2:44:28, czy też Wanda Panfil w 1988 roku z wynikiem 2:32:23. Warto dodać, że po raz pierwszy Mistrzostwa Polski w kobiecym maratonie rozegrano dopiero w 1981 roku w Warszawie.
Po siedmiu latach organizowania biegu maratońskiego na historycznej ziemi cedyńskiej, popularne już w Polsce i znane za granicą zawody przeniesiono w 1973 roku do Dębna i rozegrano na trasie Dębno – Barnówko – Dębno na 5 pętlach. Stolicą Polskiego Maratonu Dębno zostało na dobre w latach 1973–1990, organizując 17 kolejnych mistrzostw kraju w maratonie mężczyzn. W tym czasie trasa biegu ulegała zmianom z powodu zwiększającej się frekwencji, ustalając się na 3 pętlach prowadzących z Dębna do Cychr, a dalej do Dargomyśla i z powrotem do Dębna.
W latach 1991–1998 z przyczyn ekonomicznych zaniechano organizacji tej imprezy. Po reaktywowaniu maratonu w 1999 roku większość edycji biegów na tej trasie rozgrywana była w odwrotnym kierunku Dębno-Dargomyśl-Cychry-Dębno. Z uwagi sytuację epidemiczną w kraju i na świecie związaną z pandemią COVID-19, w 2020 roku w Dębnie nie został rozegrany maraton. W 2021 roku, mimo wielu przeciwności, 47. Maraton został rozegrany na trasie w kierunku Barnówka. Dorobkiem Maratonu Dębno 2021 było sześć kwalifikacji na igrzyska w Tokio 2020, wyrównany rekord Polski i nowy rekord Maratonu Dębno w kategorii kobiet.
W Dębnie wielokrotnie walczono o uzyskanie minimów uprawniających do startu w mistrzostwach Europy i świata oraz igrzyskach olimpijskich. W ubiegłym wieku na starcie w Dębnie stawiała się cała krajowa czołówka, m.in.: Edward Łęgowski, Edward Stawiarz, Ryszard Marczak, Ryszard Kopijasz, Jerzy Kowol, Antoni Niemczak, Jerzy Skarżyński i Janusz Wąsowski.
W ostatnich latach w dębnickim maratonie startowali: Waldemar Glinka, Michał Bartoszak, Henryk Szost, Arkadiusz Sowa i Monika Stefanowicz, którzy wywalczyli tam kwalifikacje olimpijskie do Aten i Pekinu. W Dębnie rekordy Polski poprawiali Edward Łęgowski i Antoni Niemczak.
W latach 70. i 80. XX w. na starcie w Dębnie pojawiało się wielu znanych zawodników. W roku 1973 roku zwyciężył Joachim Truppel – mistrz NRD w maratonie z 1970 roku (zdobywał ten tytuł jeszcze 3 razy). W 1975 roku w Dębnie triumfował mistrz Europy w maratonie z 1969 roku i zwycięzca Maratonu Bostońskiego z 1970 roku – Brytyjczyk Ron Hill, który był również rekordzistą świata na 25 km i 10 mil. Uzyskał on w Dębnie wynik 2:12:34. Był to wówczas jeden z najlepszych czasów na listach światowych.
Rok później, w 1976 r. całe podium zajęli zawodnicy z ZSRR. Zwyciężył Leonid Mosiejew z czasem 2:12:20. Rosjanin wkrótce został mistrzem Europy w maratonie (Praga 1978). Ówczesną, jedenastą edycję ukończyło 98 biegaczy.
W gronie zawodników uczestniczących na maratońskiej trasie można było spotkać zawodniczki i zawodników z krajowej czołówki oraz znanych europejskich maratończyków, jak choćby Christę Vahlensieck – pierwszą kobietę startującą w dębnowskim maratonie (1979 r.).
W dotychczas zorganizowanych edycjach Maratonu Dębno uczestniczący zawodnicy reprezentowali 46 państw. Pierwszy raz goście zagraniczni (zawodnicy z Czechosłowacji) stanęli na starcie III Małego Maratonu w 1968 roku. W kolejnych latach dołączali maratończycy innych krajów Europy, a w następnych z odległych państw, leżących na czterech kontynentach m.in. Algierii, Etiopii, Hondurasu, Iraku, Japonii, Kanady, Kenii, Korei Północnej, Kuby, RPA i Turcji.
Maraton Dębno jest jednym z najszybszych biegów maratońskich w Polsce. Średnia dziesięciu najlepszych wyników w kategorii kobiet wynosi 2:29:34, a w kategorii mężczyzn 2:11:03. Rekordzistami Maratonu Dębno są Aleksandra Lisowska z czasem 2:26:08 uzyskanym w 2021 r. oraz Kenijczyk Kyeva Kosmos Mutuku – 2:09:57 ustanowionym w roku 2014.
W 47 edycjach te imprezy w Dębnie, 33 razy Polski Związek Lekkiej Atletyki powierzał organizację Mistrzostw Polski w kategorii mężczyzn, a 27 razy w rozgrywanych od 1981 roku Mistrzostw Polski kobiet.
Od 2003 roku odbywają się tu Mistrzostwa Polski Policjantów. Począwszy od 2008 r. swoje zawody rozgrywają też strażacy, a od 2014 r. nauczyciele i pracownicy oświaty.
Dębno Maraton współtworzy Koronę Maratonów Polskich, w skład której wchodzi pięć największych maratonów w kraju. W 1986 i 2021 roku rozegrane zostały biegi mistrzowskie na najwyższym poziomie sportowym w historii polskiego maratonu.
Impreza rozgrywana w Dębnie ma więc wciąż swoje niezwykle ważne miejsce w kalendarzu imprez maratońskich, a jego bogata historia wciąż tworzy się na naszych oczach. 49. edycja tego wydarzenia odbędzie się 16 kwietnia 2023r, a w ramach tegorocznej imprezy rozegrany zostanie nie tylko maraton, ale również Maratońska Dziesiątka oraz Sztafeta Maratońska. Zapisy wciąż trwają.
Były chodziarz, który nieustannie dokądś zmierza (wielokrotny reprezentant Polski i dwukrotny olimpijczyk – z Pekinu i Rio). Współautor biografii Henryka Szosta, Marcina Lewandowskiego i Adama Kszczota oraz książki „Trening mistrzów". Doktor nauk medycznych i nauk o zdrowiu. Pracownik Uniwersytetu Jana Długosza, a także trener lekkoatletycznych klas sportowych w IV L.O. w Częstochowie. Działa też jako sędzia i organizator imprez, nie tylko sportowych.
