Srogie przekleństwo samo ciśnie nam się na usta, gdy nagle kopniemy w kamień lub potkniemy się o wystający korzeń, zaliczając przy okazji bolesny upadek. Naukowcy postanowili sprawdzić, czy przeklinanie (i to niekoniecznie pod nosem) może pomóc nam uzyskiwać lepsze wyniki. Według dostępnych badań dosadne słowa w pewnych sytuacjach pomogą pobijać rekordy, ale głównie na siłowni czy podczas krótkich wysiłków. Niewykluczone jednak, że i podczas dłuższego biegu czy na finiszu, ostrzejsze słowo (nawet w myślach!) doda nam energii i wpłynie na lepszy występ. Mimo że brakuje jeszcze dokładniejszych badań na ten temat, z dostępnej już teraz wiedzy możemy wyciągać ciekawe wnioski. Bo więcej przekleństw też wcale nie znaczy lepiej.
Gdyby sztanga mogła mówić, a sportowy zegarek podawał informację, ile razy przeklęliśmy na treningu widząc niezbyt satysfakcjonujące nas czasy, moglibyśmy co najmniej mocno się zaczerwienić. Jak się okazuje (choć najlepiej, jeśli nikt nas jednak nie usłyszy!), rzucenie „soczystej wiązanki” jest w wielu sytuacjach korzystne i pozwoli bardziej się zmobilizować, co samo w sobie jest w końcu bardzo pożądane w sytuacji sportowej.
Przeklinanie ma ciekawy wpływ na wyniki sportowe, szczególnie w kontekście krótkich i bardzo intensywnych wysiłków. Po pierwsze, może ono wpłynąć na wynik, zwiększając zarówno maksymalną, jak i średnią moc podczas intensywnych, choć krótkich ćwiczeń (średni wzrost mocy wyniósł w badaniach 4,5%). Po drugie, rzucenie ostrzejszym słowem wpływa na wybrane parametry fizjologiczne, takie jak tętno, ciśnienie krwi i przewodnictwo skórne. Może to wskazywać na zwiększoną aktywność autonomicznego układu nerwowego, co sprzyja lepszemu wykonaniu wysiłku. Po trzecie wreszcie, przeklinanie ma efekty psychologiczne, wpływając korzystnie na psychikę sportowców poprzez określone procesy i obniżając odczucie bólu. Może też prowadzić do lepszej koncentracji i większej pewności siebie podczas wykonywania intensywnych zadań fizycznych, czyli na przykład na finiszu biegu.
Autorzy krótkiej metaanalizy opublikowanej na początku listopada 2024 r. w czasopiśmie naukowym Frontiers in Psychology wykazali, że przeklinanie lub używanie słów uważanych za niewłaściwe (inaczej: określanych jako „tabu”), które mogą wprawdzie urazić innych, poprawia wydolność podczas krótkich i intensywnych zadań wymagających użycia sporej siły i generowania wysokiej mocy. Warto więc przyjrzeć się temu przeglądowi, bo płyną z niego ciekawe wnioski.
Przeklinanie, czyli używanie potencjalnie obraźliwych zwrotów, stanowi złożone zjawisko społeczne i językowe, które istnieje od dawna. Stopień obraźliwości poszczególnych słów przejawiał się w kontekście kulturowym praktycznie od zawsze. Zasady na temat odpowiedniego dobierania słów były na przestrzeni dziejów w dużej mierze dyktowane przez normy społeczne i religijne. Ze względu na presję, aby dostosowywać się do norm społecznych, większość osób powstrzymuje się od używania przekleństw, co prowadzi do wyjątkowych konsekwencji fizjologicznych i psychologicznych, gdy przeklinanie jest używane w określonych kontekstach. Stwierdzono, że przeklinanie wywołuje czasem pozytywne efekty fizjologiczne, psychologiczne i społeczne, których nie można osiągnąć za pomocą języka konwencjonalnego. Pozytywne skutki związane z przeklinaniem obejmują: zwiększoną tolerancję bólu, większe poczucie humoru, zwiększoną wiarygodność, wzmocnione więzi społeczne i lepszą pamięć. Od niedawna do korzyści możemy też dodać pozytywny wpływ na osiągi sportowe.
Pierwsze badanie wpływu przekleństw na wydajność fizyczną miało miejsce w 2018 r., gdy Stephens i jego koledzy przeprowadzili eksperymenty badające, jak przeklinanie wpływa na siłę i wydolność beztlenową. Uczestnicy tych badań wybierali przekleństwo, które powiedzieliby, gdyby przypadkowo uderzyli się w głowę. Następnie powtarzali przekleństwo co 3 sekundy podczas 30-sekundowego testu mocy beztlenowej (Wingate). Uczestnicy powtarzali również przekleństwo przez 10 sekund przed sprawdzeniem siły chwytu, a następnie powtarzali przekleństwo podczas samego testu chwytu. Eksperymenty te wykazały, że przeklinanie zwiększało szczytową i średnią moc w teście Wingate o średnio 4,5% i poprawiało siłę chwytu o średnio 8%, w porównaniu z powtarzaniem słowa niebędącego przekleństwem.
Ci sami autorzy powtórzyli badania siły chwytu kilka lat później. Uczestnicy przeklinali przez 10 sekund przed testem i ponownie stwierdzono, że przeklinanie poprawia siłę chwytu średnio o 8% (+2,49 kg). W innym eksperymencie zbadano skutki przeklinania podczas innego zadania fizycznego. Uczestnicy byli w stanie utrzymać zadaną pozycję o 10% dłużej podczas przeklinania, w porównaniu z powtarzaniem neutralnego słowa. Jiannine i Antonio w 2023 roku zbadali skutki przeklinania na siłę chwytu, pompki do odmowy, ćwiczenia siadu przy ścianie i deski („plank”) do osłabnięcia. Uczestników poproszono o podanie przekleństwa, którego użyliby w odpowiedzi na przypadkowe uderzenie się o coś palcem u nogi. Większość uczestników wybrała słowo „fuck” jako swoje pożądane przekleństwo. Podczas każdego zadania wymagającego sprawności fizycznej uczestnicy powtarzali wybrane przekleństwo co 5 sekund przez cały czas trwania testu. Przeklinanie skutkowało znaczącym efektem ergogenicznym – poprawiło siłę chwytu o 9%, czas siadu przy ścianie do wyczerpania o 22%, pompki do zmęczenia o 15%, a czas ćwiczeń plank do wyczerpania o 12%. Ogółem badania te dostarczają przekonujących dowodów o ergogenicznym wpływie przeklinania na stosunkowo krótkie, intensywne zadania fizyczne. Wyniki te sugerują, że przeklinanie może mieć znaczący wpływ na wynik w rzeczywistych warunkach. Na przykład, wyczynowi ciężarowcy zazwyczaj zwiększają siłę kończyn dolnych o zaledwie 3,5% w ciągu roku, a czasy pomiędzy 1. a 8. miejscem w biegu na 100 metrów mężczyzn, uzyskane w ostatnim finale olimpijskim w Paryżu, różniły się zaledwie o 1,23%. Te przykłady podkreślają potencjalnie duże znaczenie poprawy wyników obserwowane przy przeklinaniu w różnych kontekstach sportowych.
Naukowcy przeanalizowali potencjalne mechanizmy, poprzez które niestosowne zwroty wpływają na nasz organizm. Oto one:
Badania wpływu przeklinania na wydolność fizyczną zezwalały uczestnikom samodzielnie wybrać przekleństwo, prosząc ich o wybranie takiego wulgaryzmu, którego użyliby w odpowiedzi na „przypadkowe uderzenie się w głowę” lub „niezamierzone kopnięcie w przeszkodę palcem u nogi”. „Fuck” i „shit” to najczęściej wybierane przekleństwa, przy czym jedno badanie wykazało, że 51,5% uczestników wybrało „fuck”, a 38% wybrało „shit”. Jeśli chodzi o głośność mowy, eksperymenty konsekwentnie instruują uczestników, aby używali wyraźnego głosu o normalnej głośności, a nie szeptali czy krzyczeli. Jeśli chodzi o częstotliwość, badania sugerowały uczestnikom przeklinanie co 2, 3 i 5 sekund lub „w stałym tempie”. Ponadto uczestnicy badań zostali poinstruowani, aby przeklinać tuż przed wykonaniem zadania fizycznego, w trakcie zadania fizycznego lub przeklinać zarówno przed, jak i w trakcie zadania fizycznego. Ta różnorodność częstotliwości przeklinania doprowadziła do różnych ilości przekleństw w poszczególnych eksperymentach. Ich liczba wahała się od 2 do nawet 45 słów lub zwrotów. Dawki przekleństw były różne, jednak konsekwentnie wykazywano poprawę wyników w wyniku przeklinania.
Habituacja, określana jako postępujący spadek reakcji na powtarzający się bodziec, jest zjawiskiem, które nie zostało jeszcze dokładnie zbadane w kontekście przeklinania i jego ergogenicznych efektów. Jednak habituację badano w innych kontekstach. Stephens i Umland ujawnili, że poprzez przyzwyczajenie do przeklinania, jego efekt na zmniejszanie bólu osłabia się. Osoby, które więcej przeklinają w życiu codziennym doświadczają słabszej reakcji zmniejszania odczuwania bólu podczas późniejszego przeklinania. Philipp i Lombardo odkryli, że przeklinanie przez 2 minuty zmniejsza uczucie bólu, jednak osoby, które rzadziej przeklinają w życiu codziennym, doświadczają większego efektu „znieczulającego” w porównaniu z osobami, które przeklinają częściej.
Przyzwyczajenie do przeklinania w różnych kontekstach zaobserwowano też w innych badaniach. Lafreniere i in. w 2022 r. zbadali wpływ przekleństw w recenzjach online na platformach Yelp i Amazon. Stwierdzono, że recenzje z przekleństwami były postrzegane jako bardziej przydatne niż recenzje bez przekleństw, ale zaobserwowano również efekt przyzwyczajenia. Obecność kilku przekleństw w recenzjach zwiększyła ich wiarygodność, ale większa liczba już nie. Sugeruje to, że czytelnicy przestają przejmować się przekleństwami, gdy jest ich zbyt wiele. Podobne efekty osiągnięto też w innych badaniach.
Wyniki najnowszych badań wskazują, że przeklinanie poprawia wyniki sportowe, szczególnie w stosunkowo krótkich i intensywnych wysiłkach, a efekt ten powtarzał się w różnych eksperymentach. Warto w tym miejscu jednak podkreślić, że wszystkie dostępne badania przeprowadzono w kontrolowanych warunkach laboratoryjnych. Nie wiadomo, w jaki sposób poprawa wyników związana z przeklinaniem występuje w prawdziwym życiu.
Przeklinanie można łatwo wykorzystać, jest opłacalne i wydaje się być potężną interwencją w celu poprawy wyników sportowych. Warto jednak pamiętać, że przeklinanie może nie być wykonalne dla wszystkich i w każdej sytuacji. Specyfika przeklinania może ograniczać jego użyteczność w realnych sytuacjach. Wiele miejsc zawodów, biegów ulicznych czy klubów fitness lub siłowni zabrania obraźliwego zachowania, w tym przeklinania, a my, podpisując regulamin – zgadzamy się na te zasady. Dlatego zawsze warto rozważyć okoliczności, w których chcemy sobie głośno przekląć, bo może to spowodować niepotrzebne problemy, a sam efekt może nie być tego warty. Czasem wystarczy też prosta modyfikacja przeklinania na wewnętrznie (w myślach) lub wystarczająco ciche, by inni nie byli w stanie go usłyszeć. Dzięki temu skorzystalibyśmy z korzyści z takiego działania, nie urażając innych, choć hipoteza ta nie ma jeszcze potwierdzenia w badaniach. Powinniśmy też pamiętać, że przyzwyczajenie do przekleństw zmniejsza korzystny ich efekt. Warto więc zachować przekleństwo na naprawdę ważną okazję. Mamy wtedy większą szansę, że zadziała.
Podsumowując, przeklinanie może być skuteczną techniką zwiększającą wydolność fizyczną w krótkotrwałych, intensywnych wysiłkach poprzez wpływ na parametry fizjologiczne (tętno, ciśnienie krwi, przewodnictwo skórne), jak i psychologiczne, a także próg, tolerancję i percepcję bólu. Prawdopodobnie to te mechanizmy powodują, że przeklinanie korzystnie działa podczas aktywności fizycznej. W badaniach ważne było m.in. użyte słowo, intensywność wykrzykiwania przekleństw, ich częstotliwość i liczba słów. Z praktycznego punktu widzenia stosowanie przekleństw stanowi mało ryzykowną, skuteczną i niedrogą interwencję, która poprawiać wyniki sportowe. Stosowane publicznie może jednak nie przysporzyć nam sympatii, więc warto z nim uważać.
Źródło:
Washmuth NB, Stephens R, Ballmann CG. Effect of swearing on physical performance: a mini-review. Front Psychol. 2024 Nov 11;15:1445175. doi: 10.3389/fpsyg.2024.1445175. PMID: 39588123; PMCID: PMC11586181.
Były chodziarz, który nieustannie dokądś zmierza (wielokrotny reprezentant Polski i dwukrotny olimpijczyk – z Pekinu i Rio). Współautor biografii Henryka Szosta, Marcina Lewandowskiego i Adama Kszczota oraz książki „Trening mistrzów". Doktor nauk medycznych i nauk o zdrowiu. Pracownik Uniwersytetu Jana Długosza, a także trener lekkoatletycznych klas sportowych w IV L.O. w Częstochowie. Działa też jako sędzia i organizator imprez, nie tylko sportowych.
