Jakie badania powinieneś wykonać, zanim zaczniesz myśleć o bieganiu?

Szykując się do debiutu na dłuższym dystansie – półmaraton, maraton, a może nawet bieg na dystansie ultra, większość z nas zawsze stara się dopiąć wszystko na ostatni guzik przed startem. Tygodnie przygotowań i wyrzeczeń, odpowiednio dobrany plan treningowy, dopasowane buty, sprawdzony strój startowy i oczywiście zaklepane miejsce na wybranej imprezie biegowej. Ale niestety jest coś, o czym wielu biegaczy zapomina: zanim wystawisz ciało na tak ogromny wysiłek, jakim będzie cały okres przygotowań, a następnie sam start – warto sprawdzić, czy nasz organizm faktycznie jest na to gotowy. Dlatego badania profilaktyczne powinny być obowiązkowym punktem przed rozpoczęciem planu treningowego.

Należy pamiętać, że biegi na długich dystansach to nie tylko sprawdzian dla głowy i silnej psychiki, to przede wszystkim poważny egzamin dla naszego serca, płuc, mięśni i całego układu odpornościowego. Sprzęt z najwyższej półki, najlepsi trenerzy i spersonalizowany plan treningowy nie będą wystarczające, jeżeli twój organizm ma ukryte słabości i niedobory.  One prędzej czy później dadzą o sobie znać – często w najmniej oczekiwanym i odpowiednim momencie. Dlatego zawsze powinniśmy  stawiać nasze zdrowie oraz bezpieczeństwo na pierwszym miejscu, a co za tym idzie, regularnie wykonywać badania profilaktyczne. Powinniśmy je traktować jak obowiązkowy element przygotowań – niczym kolejny trening do zaliczenia w kalendarzu.

Kontrola stanu zdrowia: przewodnik po badaniach dla biegaczy

Prawda jest taka, że wyniki badań to najlepszy trener, jakiego możesz mieć – podpowiadają, gdzie jesteś silny, a gdzie potrzebujesz wsparcia, by bezpiecznie i z uśmiechem przekroczyć linię mety. Dlatego poniżej przedstawiam listę podstawowych badań, które powinno się wykonać przed rozpoczęciem przygotowań do dłuższego biegania. Tyczy się to zarówno debiutantów, jak i osób z większym doświadczeniem.

Zalecane badania do wykonania, gdy chcesz rozpocząć przygodę z długim bieganiem:

• EKG i echo serca –  podstawowe badania oceniające pracę i budowę serca, które pozwolą ocenić, czy serce poradzi sobie z wysiłkiem, jakim będzie realizacja wymagającego planu treningowego. EKG pozwala wykryć zaburzenia rytmu, niewydolność napływu krwi czy ślady przebytych incydentów sercowych.  W momencie, kiedy jego wynik budzi jakiekolwiek wątpliwości, kolejnym krokiem jest echo serca – badanie obrazowe pokazujące struktury i funkcjonowanie jam oraz zastawek, a także przepływ krwi. Dzięki temu można wykryć wady wrodzone lub nabyte oraz dokładnie ocenić wydolność mięśnia sercowego. EKG wykonuje się rutynowo, a na echo serca najczęściej kieruje lekarz specjalista;
• Spirometria – badanie oceniające pojemność, drożność oraz sprawność płuc. Szczególnie zalecane dla biegaczy, którzy borykają się z alergiami, astmą lub mają problem z dusznościami podczas treningu;
• Próba wysiłkowa – warto rozważyć, jeśli myślisz o czymś więcej niż rekreacyjne truchtanie, do czego bez wątpienia można zaliczyć rozpoczęcie przygody z biegami długimi. Wykonuje się je najczęściej na bieżni mechanicznej lub na rowerku stacjonarnym, gdzie stopniowo zwiększa się intensywność wysiłku. W tym czasie lekarz monitoruje pracę serca (EKG wysiłkowe) oraz ciśnienie tętnicze, obserwując, jak organizm reaguje na obciążenie. Próba wysiłkowa pozwala wykryć nieprawidłowości takie jak arytmie, zaburzenia rytmu serca czy bóle w klatce piersiowej;
• Badania wydolnościowe – badania, które pozwolą zoptymalizować plan treningowy i określić strefy treningowe.  Dzięki niemu można określić VO₂ max, czyli maksymalny pobór tlenu przez organizm oraz określić m.in. próg mleczanowy, czyli wartość, która zobrazuje, w jakim tempie możesz biec, by nie „spalić się” przedwcześnie. Dodatkowo daje możliwość ustalenia tętna maksymalnego oraz progów – tlenowego i beztlenowego, które są kluczowe w planowaniu treningu do półmaratonu lub maratonu;
• Morfologia i badania krwi – badania, które powinniśmy wykonywać regularnie, nie tylko przed rozpoczęciem bardziej wymagającego planu treningowego. Oprócz podstawowej morfologii, która pozwoli zobrazować, czy nie masz anemii, stanów zapalnych ani problemów z odpornością, kluczowe jest także sprawdzenie innych parametrów.  Warto również sprawdzić:
   – lipidogram (cholesterol, trójglicerydy);
   – żelazo, ferrytynę, transferynę;
   – poziom glukozy i insuliny;
   – enzymy wątrobowe i parametry nerkowe (ALT, AST, kreatynina, mocznik),
   – elektrolity (sód, potas, magnez, wapń);
   – hormony tarczycy (TSH, FT3, FT4);
• Badanie moczu – podstawowe badanie, które daje wgląd w pracę nerek i nawodnienie.

Powyżej znajdują się podstawowe badania, które zaleca się w momencie, kiedy chcesz zacząć przygodę z biegami dłuższymi lub w ogóle przygodę z bieganiem. W miarę możliwości można wykonać jeszcze dodatkowe badania, do których należą m.in. konsultacja z fizjoterapeutą sportowym, całodobowe monitorowanie czynności serca za pomocą holtera, analizę kroku biegowego, czy wykonanie pomiarów składu ciała.

Przygoda z długimi dystansami, do których należą półmaratony, maratony oraz biegi ultra uczą, że nie zawsze wygrywa ten, który trenuje najwięcej i najszybciej, ale ten, który potrafi robić to rozsądnie i słucha własnego organizmu. To, co naprawdę decyduje o naszym sukcesie, to zdrowe fundamenty – serce, płuca, krew i sprawny układ ruchu. Regularne badania to nie tylko fanaberia, lecz inwestycja w bezpieczne bieganie, które ma dawać radość na lata, a nie tylko chwilowe rekordy.

A czy Ty badasz się regularnie?