Glutation – cudowny antyoksytdant?

Glutation jest najbardziej znany ze swych silnych właściwości przeciwutleniających i detoksykujących. Jest białą, krystaliczną substancją, nietrwałą w zwykłej temperaturze i poza organizmem. Występuje we wszystkich komórkach roślinnych i zwierzęcych. Najogólniej mówiąc jest to białko składające się z trzech reszt aminokwasowych: kwasu glutaminowego, cysteiny i glicyny.  Powstaje w organizmie w obecności witaminy C i N-acetylocysteiny. Organizm może otrzymywać glutation podawany z zewnątrz, choć zdania o jego wchłanialności są podzielone. Syntetyzuje go także bezpośrednio w komórce. Cząsteczka glutationu posiada trzy cechy decydujące o biologicznym znaczeniu tego związku, są to: grupa tiolowa, czyli siarkowa (-SH), wiązanie γ-glutamylowe oraz grupy karboksylowe (-COOH).

Grupa tiolowa umożliwia wchodzenie glutationu w reakcje redoks, czyli inaczej mówiąc utleniania. Dzięki wiązaniu γ-glutamylowemu glutation może brać udział w reakcjach aminoacylowania. Grupy karboksylowe uczestniczą w wiązaniu glutationu z peroksydazą glutationową, podczas reakcji rozkładu utleniaczy w organizmie – nadtlenków lipidów i nadtlenku wodoru. Antyutleniające działanie glutationu przejawia się również w odtwarzaniu grup tiolowych w białkach, w których uległy one utlenieniu do grup disiarczkowych lub sulfonowych.

Glutation po raz pierwszy został opisany w 1888 roku przez Rey-Pailhade’a. Odkrył on nową substancję, którą nazwał filotionem. W 1921 r. Hopkins nadał jej do dziś stosowaną nazwę glutation (GSH). W 1929 roku stwierdzono, że substancja ta jest tripeptydem, a w roku 1935 określono jej strukturę wykazując, że jest to γ-glutamylocysteinyloglicyna. (3.)

Glutation jest zaangażowany w wiele funkcji komórkowych, takich jak: detoksykacja, transport aminokwasów, produkcja koenzymów. Współdziałając z witaminą C i E i kwasem alfa-liponowym usuwa wolne rodniki. Ułatwia syntezę białka i sprzyja tworzeniu dodatniego bilansu azotowego (zapobiega katabolizmowi), zwiększa nawodnienie komórek oraz zasoby glikogenu mięśniowego. Glutation jako antyoksydant stabilizuje błony lizosomów i hamuje uwalnianie katabolicznych enzymów lizosomalnych. Działa również jako transporter aminokwasów w cyklu gamma glutamylowym. Do korzystnych cech działania glutationu należy także zaliczyć zwiększenie aktywności hormonu wzrostu, obniżenie stężenia kortyzolu w surowicy krwi, przyspieszenie spalania tkanki tłuszczowej, wspomaganie odporności, łagodzenie objawów zmęczenia i obniżanie poziom kwasu mlekowego. Glutation jest substancją wykorzystywaną do poprawy odporności na poziomie komórkowym. Odgrywa kluczową rolę w funkcjonowaniu oraz rozmnażaniu limfocytów w celu zwalczania patogenów: bakterii, pasożytów i wirusów. Przy nieodpowiednim poziomie glutationu komórki poddają się procesowi zaprogramowanej śmierci komórkowej (apoptozie).

Dzięki właściwościom oczyszczania nukleofili, glutation zmniejsza uszkodzenia niektórych tkanek. Glutation jest kluczowym składnikiem w neutralizacji nadtlenku wodoru (H2O2) w tłuszczach i w samym cyklu glutationowym. Glutation działa jako substancja odtruwająca oraz uczestniczy w przemianie nadtlenku wodoru w wodę w reakcji katalizowanej przez enzym peroksydazę glutationową (zawierający selen jako substancję niezbędną do przebiegu reakcji, czyli kofaktor), co zwiększa żywotność erytrocytów. Bierze także udział w przedostawaniu się aminokwasów do błon komórkowych.

Glutation umożliwia usuwanie z ustroju związków azotowych i niektórych toksyn. Nadmierne lub długotrwałe podawanie paracetamolu przy równoczesnej małej podaży metioniny w pokarmie, powoduje zużycie glutationu zawartego w ustroju, co z kolei jest przyczyną uszkodzenia (martwicy) wątroby. Dlatego wraz z paracetamolem konieczne jest podawanie metioniny, która jest wykorzystywana do syntezy glutationu.

Wraz z wiekiem poziom glutationu ulega stopniowemu obniżeniu. Ponadto w odpowiednim zaopatrzeniu w glutation przeszkadzają niewłaściwe odżywianie, zanieczyszczenie powietrza, toksyny, stres, infekcje i radiacja. Długotrwałe narażenie na te warunki znacząco obniża poziom glutationu w ciele człowieka. Niski poziom glutationu we krwi wskazuje na stan chorobowy i oznacza, że organizm nie radzi sobie z usuwaniem wolnych rodników. Może to prowadzić do problemów trawiennych i spadku odporności organizmu.

Glutatnion podawany doustnie jest stosowany w medycynie, choć jego działanie nie jest zalecane jako terapeutyczne, a jedynie wspomagające (o możliwym działaniu) w leczeniu: zaćmy i jaskry, alkoholizmu, astmy, raka, chorób serca (miażdżycy i hipercholesterolemii), zapaleniach wątroby, chorobach immunologicznych (w tym AIDS i zespołu chronicznego zmęczenia), utracie pamięci, chorobie Alzheimera, osteoporozie, chorobie Parkinsona. Glutation jest również stosowany we wspieraniu układu odpornościowego i zwalczaniu zatruć metalami ciężkimi i lekami. Glutation jest także stosowany w inhalacjach przy chorobach płuc, w idiopatycznym zwłóknieniu płuc, mukowiscydozie, i chorobach płuc związanych z zakażeniem wirusem HIV. 

Postępowanie medyczne opisuje również dostarczanie glutationu w iniekcjach domięśniowych w przeciwdziałaniu trującym efektom ubocznym podczas chemioterapii w leczeniu raka, a także w leczeniu bezpłodności u mężczyzn. 

Iniekcje dożylne są stosowane w przeciwdziałaniu anemii u pacjentów cierpiących na zaburzenia pracy nerek (hemodializowanych), w przeciwdziałaniu chorób nerek po operacji wszczepienia by-passów, u chorych na Parkinsona, zwiększając przepływ krwi oraz zmniejszając ryzyko zakrzepów u pacjentów ze stwardnieniem tętnic (miażdżycą), u chorych na cukrzycę, a także przeciwdziałając toksyczności efektów ubocznych chemioterapii.

W produktach żywnościowych glutation występuje w postaci różnych izomerów. Żywność bogata w glutation to: brukselka, kapusta, kalafior, awokado, brzoskwinie, arbuz, cynamon, ostryż (kurkuma), pomidory, groszek, cebula, czosnek, czerwona papryka.  Poniższa tabela przedstawia zawartość zredukowanego glutationu (GSH) w popularnych produktach:

Produkt spożywczy	Stężenie GSH (mg/100g)	GSH (mg/średnią porcję)
Warzywa
Szparagi (świeże, gotowane)	28,3 ± 5,4	26,3
Marchew (surowa)	7,9 ± 1,5	5,4
Marchew (świeża, gotowana)	5,8 ± 1,5	4,3
Marchew (puszkowana, asteryzowana)	0	0
Ziemniaki (świeże, gotowane)	13,6 ± 2,5	12,7
Owoce
Sok pomarańczowy (liofilizowany)	7,3 ± 0,8	10,6
Jabłka (świeże)	4,2 ± 0,1	7,9
Sok jabłkowy (butelkowany)	3,3 ± 0,5	0
Mięsa
Szynka (gotowana)	23,3 ± 6,5	13
Kurczak (smażony)	13,1 ± 2,8	13,4
Wołowina (mielona, smażona)	17,5 ± 0,8	14,9
Bekon (smażony)	5,0 ± 0,7	0,8
Zboża, ziarna zbóż, rośliny strączkowe
Masło orzechowe	2,4 ± 0,5	0,4
Chleb (pszenny)	1,2 ± 0,1	0,6
Ryż	1,6 ± 0,1	2,1
Fasola (puszkowana, pasteryzowana)	0,6 ± 0,1	0,9

Zauważyliście, że są to warzywa i owoce, których jemy zazwyczaj mało w codziennej diecie? Należy również pamiętać, że wiele sposobów konserwacji produktów uszczupla poziom glutationu. Kluczem wydaje się więc spożywać po prostu jak najwięcej świeżych produktów. Poziom glutationu zwiększa się również dzięki codziennym ćwiczeniom. To właśnie dzięki glutationowi po wysiłku usuwasz toksyny ze swojego organizmu.

Dr Mark Hyman daje 9 wskazówek, jak zwiększyć poziom glutationu w organizmie (1):

1. Konsumuj pożywienie bogate w siarkę. Najlepsze będą w tym wypadku czosnek, cebula, imbir i tzw. rośliny krzyżowe: brokuły, jarmuż, kapusta, kalafior, rzeżucha itd.
2. Jedz bioaktywne białko. Chodzi tu głównie o dobre źródło cysteiny i aminokwasów uczestniczących w syntezie glutationu. Dr Hyman poleca szczególnie niedenaturowane białka (denaturacja to ścinanie naturalnej struktury białka). Radzi on wybierać niepasteryzowane i nie przemysłowo produkowane mleko, które nie zawiera pestycydów, hormonów i antybiotyków.
3. Ćwicz, aby zwiększyć swój poziom glutationu. Pomoże to wzmocnić system immunologiczny, zwiększyć detoksykację i poprawić wewnętrzną obronę antyoksydacyjną.
   Niektórzy twierdzą, że łatwiej jest wziąć glutation w tabletce, ale istnieją przesłanki, że nasze ciało trawi białka glutationu, więc nie wiadomo, czy uzyskamy korzyści tą drogą. Produkcja i przetwarzanie glutationu w ciele wymaga kilku składników, które można suplementować. Poza przyjmowaniem witamin i kwasów omega-3 dr Hymen poleca:
4. N-acetylocysteina (NAC). Jest to środek używany od lat u chorych na astmę i choroby płuc, a także cierpiących na problemy z wątrobą przez nadużywanie np. paracetamolu.
5. Kwas alfa-liponowy. To, podobnie jak glutation, bardzo ważny składnik w komórce. Uczestniczy w produkcji energii, kontroli poziomu cukru we krwi, pracy mózgu i detoksykacji. Organizm potrafi go produkować, ale w obliczu dużej ilości stresu często dochodzi do jego niedoboru.
6. Metylowane produkty pokarmowe (foliany i witaminy B6 oraz B12). Są to prawdopodobnie najbardziej istotne składniki w produkcji glutationu. Produkcja oraz przetwarzanie glutationu są bezpośrednio związane z tymi składnikami, gdyż pełnią najważniejsze biochemiczne funkcje w twoim ciele. Dlatego zalecam przyjmowanie folianów (szczególnie w aktywnej formie 5-metyl-tetrahydrofolatu), witaminy B6 (w aktywnej formie P5P) i witaminy B12 (w aktywnej formie metylokobalaminy).
7. Selen. To ważny składnik mineralny, który pomaga w przemianie materii i produkcji glutationu.
8. Rodzina antyoksydantów zawierająca witaminy C i E (w formie różnych tokoferoli) , które współpracują w przemianach glutationu.
9. Ostropest plamisty (silymarin), używany przede wszystkim jako składnik leków na wątrobę, pomaga zwiększyć poziom glutationu w organizmie.

Glutation jest znany od wielu lat, jednak jego działanie ciągle budzi wiele kontrowersji. Niektórzy uważają, że nie jest wchłaniany z pożywienia oraz że organizm sam go wytwarza. Należy tylko dostarczyć mu odpowiednich prekursorów. Niewątpliwie glutation pełni bardzo ważną rolę w organizmie, więc warto zadbać o jego odpowiedni poziom.