Czy naprawdę homo sapiens to roślinożerca, a nie wszystkożerca? Mam wrażenie Michał, że wybrałeś tylko te fakty które Ci pasowały, a pominąłeś te które nie pasowały.
Piszesz
wszystkożercy mają znikomą ruchomość boczną żuchwy
Oj, nie. Zapomniałeś chociażby o świni.
No a teraz czas na ząbki, które w przypadku grupy drapieżników i wszystkożernych wiele się nie różnią. Są spiczaste, ostre i zakrzywione o postrzępionych krawędziach.
Oj, nie. Zapominasz o dziku na przyklad:
Weźmy teraz przeżuwanie. Zarówno drapieżniki, jak i wszystkożercy, nie przeżuwają swoich pokarmów, tylko łykają całe kęsy.
Oj, nie. Zapomnialeś o niedźwiedziach, one przeżuwają, choć są wszystkożerne.
Ślina to kolejna sprawa, która odróżnia od siebie poszczególnych „żerców”. Ślina, mięso i wszystkożerców nie posiada enzymów trawiennych
Oj, nie. Zapominasz o alfa-amylazie (enzymie trawiącym skrobie) u świni na przykład, lub szczura.
Jeśli chodzi o roślinożerców, ich pH wynosi 4-5 (przy obecności pożywienia w żołądku) i tak samo rzecz się ma w przypadku człowieka. Drapieżniki i wszystkożercy mają pH żołądka 1 lub niższe, kiedy znajduje się w nim pożywienie.
Oj, nie. pH żołądka zależy od tego czy coś w nim jest, a jeżeli jest, to od tego co w nim jest! Inne pH mamy po zjedzeniu jabłka, a inne po zjedzeniu schabowego.
A reszta przewodu pokarmowego? Nasze jelita są bardzo długie podobnie jak jelita roślinożerców. Ich długość to około 10 długości tułowia, a w przypadku drapieżników i wszystkożerców jest to tylko ok. 3-6 długości.
Oj, nie. U człowieka jelito cienkie ma 4-6 m, grube ok. 1,5 m, razem ok. 5,5-7,5 m. Albo bredzisz, albo człowiek ma średnio 55-75 cm wzrostu.
Lubię pewien zdroworozsądkowy argument, a mianowicie: możemy zjeść surowe roślinny np. pomidor czy ogórek. Jest smaczny na surowo. A mięso? Raczej budzi nasze obrzydzenie, kiedy jest surowe i jest to prawidłowy odruch organizmu.
Oj nie. Zapomniałeś o ziemniakach i tatarze.
Jedną z największych krzywd, jaką wywołuje żywienie oparte w głównej mierze o produkty mięsne, to zmiana współczynnika pH naszego ciała na kwaśny. Zawarte w mięsie duże ilości białka, powodują wzrost współczynnika kwasowości, co powoduje kwasicę.
Oj tak, tak. Ale znowu zapomniałeś o roślinach skrobiowych mających podobne działanie, nie mówiąc już o nabiale.
--------------------------------------------------------------------------
Prawda jest taka, że homo sapiens i jego wymarli kuzyni z rodzaju homo, drogą ewolucji zostali przystosowani do bycia wszystkożercami. Nie mięsożercami i nie roślinożercami.
Bardzo możliwe że dzięki rolnictwu (zboża, rośliny strączkowe, nabiałl) nieznanemu w czasie ewoluowania rodzaju homo, współczesnej wiedzy dietetycznej i być może suplementom diety da się długo utrzymać zdrowie (i osiągnąć wysokie wyniki sportowe) będąc na diecie wegetariańskiej, a nawet wegańskiej. Ale na pewno nie można pisać że nasz organizm nie jest przystosowany do jedzenia mięsa.
--------------------------------------------------------------------------
Spróbujmy odpowiedzieć sobie na pytanie co jedli nasi paleolityczni przodkowie? Trzeba mieć świadomość że na tak sformułowane pytanie nie ma i być nie może jednoznacznej odpowiedzi. A to dlatego że paleolit to bardzo długi okres czasu, około 2,5 miliona lat. Za jego początek uznaje się moment w którym hominidy zaczęły wytwarzać kamienne narzędzia. Cezurą końcową jest początek rolnictwa który nastąpił około 10 tys. lat p.n.e. na Bliskim Wschodzie. Nie oznacza to że od tego momentu wszyscy ludzie porzucili zbieracko-łowiecki tryb życia i przerzucili się na uprawę zbóż i hodowlę zwierząt. Na większości terytorium Azji i Europy nastąpiło to 3 do 6 tys. lat p.n.e. Na pozostałych obszarach później, jeszcze dziś istnieją nieliczne plemiona w lasach Amazonii i Nowej Gwinei, które swoją dietę pokrywają produktami myślistwa i zbieractwa.
W przeciągu tego długiego okresu czasu jakim jest paleolit nasi przodkowie zmieniali się zarówno pod względem fizycznym jak i intelektualnym. Na ogół zwiększał się ich wzrost oraz waga, powiększała się również objętość mózgu. W różnych rejonach naszej planety panowały również różne warunki środowiskowe, ponadto ulegały one na przestrzeni czasu zmianom co wymuszało zmiany w sposobie odżywiania. Inaczej musiał odżywiać się żyjący na afrykańskiej sawannie australopitek, mierzący do 1,4 m i ważący około 30-40 kg, o mózgu zbliżonym wielkością do mózgu szympansa. Inaczej homo erectus który dorównywał nam wzrostem i wagą (pomijając współczesne osoby z nadwagą). Jeszcze inna musiała być dieta ustępującego nam wzrostem, acz przewyższającego wagą neandertalczyka zamieszkującego Europę w epoce lodowcowej.
Na początek najlepiej byłoby się zastanowić czego na pewno nie jadano w paleolicie. Z pewnością były to produkty pochodzenia rolniczego i hodowlanego, czyli produktów zbożowych (pieczywo, ryż, kasze, płatki), roślin strączkowych (bób, fasola, soja, soczewica), cukru i jego przetworów, mleka, masła, serów, kefirów i jogurtów.
Co więc jadano? Jak już mówiliśmy, różne rzeczy w różnych okresach. Homo sapiens (człowiek współczesny) z pośród żyjących zwierząt najbardziej spokrewniony jest z szympansem, to właśnie z nim mamy wspólnych przodków. Domyślamy się że nasz praprzodek - australopitek, będący ogniwem pośrednim między małpami a istotami ludzkimi, odżywiał się w sposób podobny do szympansów, które jedzą głównie pokarm roślinny (zwłaszcza owoce), uzupełniany owadami. Szympansy potrafią również polować na małe kręgowce (głównie inne małpy), zdaża się to zwłaszcza w porze suchej, gdy brakuje pokarmu roślinnego. Pokarm pochodzenia zwierzęcego jest tylko cennym uzupełnieniem, a nie podstawą diety.
W tym czasie zachodzą zmiany we Wschodniej Afryce. Klimat stopniowo się osusza i wilgotne lasy równikowe ustępuję miejsca sawannie. Wymusza to zmianę postawy ciała na dwunożną, im wyżej mamy głowę tym łatwiej wypatrzyć niebezpieczeństwo lub pożywienie. A teraz o pokarm roślinny jest już dużo trudniej, małych zwierząt brakuje, za to pasą się duzi roślinożercy.
W tych warunkach niecałe 2 miliony lat temu pojawia się homo erectus (człowiek wyprostowany), wzrostem i sylwetką podobny do ludzi współczesnych, natomiast twarz jego bardziej przypomina "małpoluda" niż człowieka. Ma już znacznie większy mózg, co w połączeniu ze znacznie smuklejszą sylwetką świadczy o tym że w jego diecie bardzo zwiększyła się ilość... mięsa.
Jak to możliwe? Większy mózg oznacza większy wydatek energetyczny. Wiemy że u homo erectus mózg miał około dwa razy większą objętość niż u australopiteka. Wiemy również że mózg zużywa dziewięć razy więcej energii niż inne organy. Wniosek stąd taki że organizmy mające większy mózg muszą przyswajać więcej kalorii, bądź ograniczyć rozmiary pozostałych narządów. Na zachowanych szczątkach kostnych widać iż w porównaniu z gorylami, szympansami i australopitekami homo erectus miał mniejszy brzuch, praktycznie był on taki jak u nas (pomijając osoby otyłe), musiał więc mieć mniejszy przewód pokarmowy. A to oznacza że musiał spożywać bardziej kaloryczne jedzenie.
Małe przewody pokarmowe są charakterystyczne dla drapieżników, składają się one z prostego żołądka, krótkiego jelita cienkiego i jelita grubego. Wielcy roślinożercy jak bawoły lub hipopotamy mają olbrzymie brzuchy w których mieszczą się wielkie żołądki, lepiej było by powiedzieć kadzie fermentacyjne. Gnieżdżą się w nich pierwotniaki i bakterie pomagające rozłożyć celulozę (błonnik) na cukry proste. Dzięki temu zwierzęta te mogą żywić się łatwo dostępnymi zdrewniałymi częściami traw, których nie są w stanie strawić pozostałe zwierzęta. Mniejsi roślinożercy (np. gazele, antylopy) omijają najbardziej zdrewniałe części pędów roślin i wybierają te bogatsze w cukry proste i białka, a ich przewody pokarmowe są mniejsze niż u wielkich roślinożerców.
Homo erectus musiał więc już spożywać znaczące ilości wysokoenergetycznego pokarmu. Teoretycznie mogły by to być podziemne bulwy i kłącza roślin ale problemem jest to iż bez obróbki termicznej są one trujące (lub co najmniej mocno niestrawne), o czym przekonał się każdy kto kiedykolwiek spróbował zjeść surowe ziemniaki, a ognia człowiek używa dopiero od 0,5 miliona lat. Pozostaje więc mięso, które nawet na surowo jest przyswajalne przez człowieka, o czym zaświadczyć mogą miłośnicy tatara.
Odnaleziono również szczątki homo erectus mające zdeformowane kości nadmiarem witaminy A. Podobne zniekształcenia zaobserwowano u badaczy Arktyki żywiących się mięsem niedźwiedzi polarnych. Witamina A akumuluje się u drapieżników zjadających roślinożerców, Drapieżniki są przystosowane do akumulacji tak dużych ilości tej witaminy, człowiek nie. Wniosek stąd jest taki że osobniki których szkielety znaleziono musiały spożywać ciała drapieżników znajdujących się na końcu łańcucha pokarmowego. Na pewno nie były to niedźwiedzie polarne, ale raczej jakieś wielkie koty i to raczej nie były ofiary polowań tylko walk o padlinę. Zapewne czasami bywało też inaczej, nasi praprzodkowie stawali się ofiarami wielkich kotów.
Argumentem za znaczącym udziałem mięsa w diecie ludzi pierwotnych są tasiemce żyjące w przewodzie pokarmowym człowieka, bardzo blisko spokrewnione z tasiemcami żyjącymi w przewodach pokarmowych hien, lampartów i lwów. Musieliśmy więc jeść mięso takich samych zwierząt jak ci drapieżnicy, zaraziliśmy się tymi tasiemcami, a z nich wyewoluowały już gatunki współczesne.
Również pomiary trwałych izotopów w skamieniałych kościach i zębach wczesnych hominidów (1-3 mln lat temu) wskazują że były one wszystkożerne. Natomiast podobne badania przeprowadzone na szczątkach homo sapiens i neandertalczyków odnalezionych w Europie wskazują iż odżywiali się oni prawie wyłącznie mięsem, co nie powinno dziwić jeżeli pamięta się iż była to epoka lodowcowa, pokarmu roślinnego było mało i był on dostępny tylko w czasie krótkiego lata.
Loren Cordein, amerykański dietetyk, zadał sobie trud i przejrzał opracowania etnograficzne w których podawano kaloryczność i wagę pożywienia spożywanego przez ludy zbieracko-łowieckie. We wszystkich stosunek spożywanych kalorii pochodzenia roślinnego do kalorii pochodzenia zwierzęcego wynosił 1:2 na korzyść tych drugich. Wyjątkiem byli Eskimosi, którzy spożywali prawie wyłącznie pokarmy pochodzenia zwierzęcego, gdyż nie mieli wyboru.
Produkty pochodzenia zwierzęcego stanowiły podstawę wyżywienia, a pochodzenia roślinnego jej uzupełnienie. Z tego nie wynika jednak że ulubioną częścią upolowanych zwierząt było mięso (mięśnie), największymi przysmakami był mózg, szpik kostny, język i podroby. Ten pierwszy obfituje w zdrowe wielonienasycone kwasy tłuszczowe omega-3, dwa następne w jednonienasycone kwasy tłuszczowe (też zdrowe), a ostatnie w witaminy i mikroelementy. Podobnie drapieżniki po upolowaniu ofiary w pierwszej kolejności jedzą wnętrzności, tkankę mięśniową zostawiając na później.
Można jeszcze zwrócić uwagę iż obok mięsa, warzyw i owoców w skład diety paleolitycznej wchodziły również jajka i orzechy. Nie były one jednak dominującym składnikiem diety ze względu na ich sezonowość i stosunkowo małe rozmiary. Znalezienie drzewa z orzechami czy gniazda z jajami mogło zaspokoić zapotrzebowanie energetyczne jednej osoby, ale już nie kilkunastoosobowej (lub więcej) grupy w jakich żyli wówczas ludzie.
Podstawą paleolitycznej diety było zjadanie innych organizmów zwierzęcych, ale mylił by się ten kto by sądził iż ją naśladuje odżywiając się mięsem współczesnych zwierząt będących produktem wysoce zintensyfikowanej hodowli, karmionych ziarnem i żyjących w sztucznym środowisku. Podobnie współczesne warzywa i owoce nie zawsze przypominają te dostępne w paleolicie. Mogło by się wydawać iż nie jest już możliwe naśladowanie diety ludzi pierwotnych. Na szczęście w następnych rozdziałach wykażemy iż da się do niej dość mocno zbliżyć.
--------------------------------------------------------------------------
Proszę jednak pamiętać, to że ewolucja ukształtowała rodzaj homo na wszystkożerców, nie oznacza że nie da się zdrowo żyć będąc wegetarianinem, a nawet weganinem. Mamy dziś produkty które pojawiły się dopiero w neolicie (czyli "wczoraj") takie jak zboża, rośliny strączkowe, nabiał. Za pewne, dbając o różnorodność w tej grupie produktów i nie przesadzając z ilością nie zaszkodzimy sobie.
Szkoda Michał, że w swoich artykułach nic nie piszesz o tym jak łączyć ze sobą w jednym posiłku produkty różnego pochodzenia, aby dostarczyć organizmowi wszystkie aminokwasy egzogenne (np. zboża z roślinami strączkowymi). W przypadku wegan to ważna sprawa.
Druga sprawa to to, że mięso mięsu nie równe (dotyczy to również ryb). Większość współcześnie spożywanego mięsa niewiele ma wspólnego z paleolityczną dziczyzną. Większość, bo przy pewnym wysiłku (również finansowym) możemy się do niej zbliżyć.
.
To znaczy, ja osobiście od półtora roku nie jadam, chociaż wcześniej posiłek bez mięsa nie był dla mnie posiłkiem. Z produktami zwierzęcymi rozstałam się z dnia na dzień całkowicie. Bez fazy przejściowej, bez różnych odmian pośrednich. Nie jestem fanatyczna, nie szukam filozoficznych uzasadnień dla tego wyboru ani nie uważam, że z tego powodu stoję wyżej cywilizacyjnie niż cie, którzy mięso jedzą. Uważam natomiast, że owszem, dla naszej formy, dyspozycji wyników etc. mniej istotne od tego czy jemy lub nie produkty zwierzęce, jest to jak i co jemy. Innymi słowy, weganin też może jeść śmieciowo, jedyna zaleta jest taka, że szybciej niż ten, kto je mięso, odczuje tego skutki i będzie mógł wcześniej zareagować (z autopsji). 
