MASAŻ SPORTOWY- TO CO POWINIENEŚ WIEDZIEĆ

[Paweł Grzonka]

MASAŻ SPORTOWY- SKĄD SIĘ WYWODZI, JAKIE NIESIE ZE SOBĄ KORZYŚCI, JAKIE STOSOWAĆ JEGO RODZAJE W ZALEŻNOŚCI OD INTENSYWNOŚCI WYSIŁKU FIZYCZNEGO.

RYS HISTORYCZNY MASAŻU:
Masaż jako najstarsza dziedzina wiedzy lekarskiej pochodzi z Chin i Indii. Same jego początki wywodzą się od rytuałów religijnych. Już 3000 lat p.n.e. odnotowano w dziele chińskim Kung-Fu wzmiankę o leczeniu za pomocą masażu. W Chinach kapłani zalecali jego wykonywanie i działanie w okresie medycyny sakralnej. Jednak Hindusi pokusili się o dokładnie wskazanie zaleceń masażu, jego zalet. Wszystko to jest opisane w hinduskiej księdze zwanej Weda, pochodzącej z 1800 roku z przed naszej ery. Z biegiem czasu masaż wypadł z obrzędów religijnych na rzecz medycyny. Szybka jego ekspansja spowodowała, że już w starożytnej Grecji pisał o nim Hipokrates, Celsus i Galean. Masaż na terytorium starożytnego Imperium odgrywał wielką rolę, bowiem wykorzystywany był głównie przez gladiatorów i wojskowych Imperium. Nie był to tak doskonały technicznie masaż jaki oferują współczesne gabinety masażu. Opierał się on głównie na namaszczeniu poprzez natłuszczenie ciała oliwą i olejkami. Nacieranie i wcześniej wspomniane namaszczenie były pierwszymi w świecie zabiegami, z których później ewoluował masaż zwany masażem klasycznym. Można nawet znaleźć notkę ze starożytnego państwa rzymskiego, która donosi, że Wielki Cesarz Imperium Juliusz Cezar cierpiący na rwę kulszową był leczony poprzez masaż z zastosowaniem głaskania, szczypania i nagniatania. W Polsce do połowy XIV wieku istniały łaźnie parowe, w których po zakończeniu kąpieli ludzie poddawali się klepaniu rózgami w celu poprawy ukrwienia tkanek. W XIW wieku lekarze szwedzcy opracowali metodę terapeutyczną i higieniczną popularnie zwaną metodą szwedzką, której częścią składową był także masaż. U schyłku XIX i na początku XX wieku wielką sławą cieszył się polski profesor Izydor Zabłudowski, który wywodził się ze szkoły masażu Mezgera. Przyjeżdżali do niego lekarze z różnych zakątków świata w celu uzyskania porad, praktyki pod okiem świetnego fachowca. Do dziś jego unikatowa metoda jest z powodzeniem stosowana w byłej Czechosłowacji. Dzisiaj prawie w każdym większym mieście można napotkać gabinet masażu, a lekarze często zalecają tą formę rehabilitacji czy odnowy biologicznej. Szczególną wagę do masażu przywiązują sportowcy, którzy nie wyobrażają sobie jego braku po zawodach sportowych.

MASAŻ SPORTOWY:

Masaż sportowy wywodzi się z masażu klasycznego. Powstał na wskutek potrzeb sportu oraz dzięki ewolucji i rozwojowi wiedzy o samym masażu. Sam masaż rozbudował sie w bardzo obszerny sposób i wyróżnia się 27 jego odmian (klasyczny, relaksacyjny, leczniczy, izometryczny, sportowy, segmentowy, akupresura, stóp, ma uri, odchudzający, kręgosłupa, twarzy, drenaż limfatyczny, ajurwederski, lomi-lomi, aromaterapeutyczny, tybetański, tajski naud bo-ran, podwodny, wodny, gorącymi kąpielami, ipsilateralny, kontrlateralny, bańkami, kosmetyczny, siatsu, stemplami). Różnica pomiędzy masażem klasycznym a sportowym polega na używaniu większej siły podczas jego wykonywania. Masaż klasyczny jest przyjemny i nie czuje się bólu podczas zabiegu, niestety nie można tego zawsze powiedzieć o masażu sportowym, który czasami doprowadza zawodników do łez.

MASAŻ SPORTOWY POWINIEN SPEŁNIAĆ NASTĘPUJĄCE FUNKCJE:

- funkcję rozgrzewającą, jako przygotowanie do wysiłku fizycznego przed treningiem lub zawodami,

- funkcję regenerującą, rozumianą jako powrót organizmu do stanu prawidłowego,

- funkcję leczniczą, jako wspomaganie leczenia urazów sportowych.

RODZAJE MASAŻU SPORTOWEGO:

W praktyce wyróżnia się następujące rodzaje masażu sportowego:

a) masaż podtrzymujący-kondycyjny, jego głównym zadaniem jest podtrzymanie sprawności fizycznej sportowca, wykonywany jest w przerwie pomiędzy poszczególnymi jednostkami treningowymi, zaleca się aby był stosowany co drugi dzień jako element uzupełniający szereg zabiegów składających się na odnowę biologiczną,

b) masaż przedwysyłkowy-zapobiegawczy, jest to masaż tak zwany przedstartowy, którego głównym zadaniem jest dogrzanie i rozluźnienie mięśni po rozgrzewce, wykonuje się go na około 5-10 minut przed startem, trwa maksymalnie do 10 minut w zależności od masowanego obszaru mięśniowego,

c) masaż międzywysiłkowy-regeneracyjny, zwany także masażem postartowym lub międzystartowym, zawodnik winien poddać się takiemu rodzajowi masażu bezpośrednio po starcie w zawodach lub po bardzo intensywnym treningi (np. trening wytrzymałości tempowej ), głównym zadaniem tego masażu jest przyspieszenie osiągnięcia przez organizm zawodnika stanu prawidłowego (wyjściowego), czas zabiegu nie powinien przekroczyć 15 minut z tym, że 4/5 tego czasy przeznaczone jest na masowanie mi mięśni najmniej obciążonych wysiłkiem, pozostała 1/5 na mięśnie najbardziej zaangażowane w pracę podczas startu czy mocnego treningu, nowością w ostatnich latach jest używanie to tego typu masażu kostek lodu, mięsnie zostają bodźcowane lodem a nie jak dotychczas samymi rękoma, ten sposób znacznie przyspiesza eliminacje LA (lactate acid- kwas mlekowy)

d) masaż powysiłkowy-treningowy, zalecany jest w okresie budowy formy i w okresie startowym, głównym celem tego rodzaju masażu jest przygotowanie organizmu zawodnika do treningu oraz zapobieganie pojawienia się czynników zwiastujących przetrenowanie, ten rodzaj zabiegu odnowy biologicznej przeprowadza się na około 2 godziny po wysiłku fizycznym, ten rodzaj masażu może trwać nawet do jednej godziny,

Masaż sportowy, tak samo jak masaż klasyczny, aby był skuteczny, należy wykonywać w seriach nie dłuższych niż 20 zabiegów, po których musimy zastosować przerwę 14-dniową, ze względu na odczyn przyzwyczajenia się mięśni do bodźców mechanicznych.

WPŁYW MASAŻU SPORTOWEGO NA POSZCZEGÓLNE TKANKI ORGANIZMU CZŁOWIEKA:

Tkanka łączna- w zależności od sposobu wykonywania działa pobudzająco lub rozluźniająco, ulastycznia, powoduje jej przyrost.

Tkanka chrzęstna- lepsze odżywienie tkanki, zapobieganie procesom zwyrodnieniowym lub powstrzymującym już istniejące.

Tkanka kostna- utrzymanie równowagi między związkami organicznymi a nieorganicznymi, przyspieszenie procesu kostninowania w przypadku złamań czy pęknięć, usuwanie zmian w tkance- osteofity.

Tkanka tłuszczowa- rozdrobnienie i usunięcie z komórek tłuszczowych tłuszczu, a przez poprawę przemiany materii do jego szybszego spalenia.

Tkanka barwnikowa- nie jest jeszcze ustalony i wydaje się być mało istotny.

Tkanka siateczkowa- wzmożenie procesów wytwórczych składników morfologicznych krwi, jak również podnosi odporność organizmu.

Tkanka mięśniowa- rozszerza naczynia krwionośne, powoduje rozgrzanie tkanki, poprawia jej utlenienie, trofikę, jędrność, elastyczność, wytrzymałość, gotowość do pracy, poprawia zdolność ich kurczenia i rozkurczania się, powoduje przyrost tkanki.

Tkanka skórna- zwiększenie przepływu krwi i chłonki, dzięki czemu zwiększa się aktywne dostarczanie substancji odżywczych oraz szybsze wydalanie produktów przemiany materii.

Tkanka podskórna- wynika z wpływu na tkance łącznej, włóknistą i tłuszczową.

WPŁYW MASAŻU SPORTOWEGO NA POSZCZEGÓLNE UKŁADY ORGANIZMU CZŁOWIEKA:

Układ mięśniowy- obniża lub podnosi napięcie mięśni, usuwa produkty przemiany materii łącznie z LA (kwasem mlekowym), poprawia ukrwienie mięśni, poprawia elastyczność wytrzymałość, zwiększa zdolność mięśni do pracy.

Układ kostno- stawowy- zwiększa elastyczność i wytrzymałość aparatu wiązadłowego oraz stopień ruchomości stawu, polepsza jego ukrwienie powodując lepszą wymianę produktów rozpadu na substancje odżywcze, przyspiesza powrót do stanu prawidłowego w urazach sportowych.

Układ krwionośny i limfatyczny- pobudzenie do pracy czego następstwem jest wzmożone zasilanie organów w tlen i substancje odżywcze, zwiększa szybkość usuwania z organizmu produktów rozpadu, likwiduje objawy zastoinozy i wchłaniania obrzęków, zmniejsza opór krwi w tętnicach ułatwiając pracę serca, wzrost szybkości obiegu krwi.

Układ nerwowy- stymuluje wydzielanie gruczołów, działa na układ nerwowy uspokajająco lub pobudzająco, odżywia tkankę nerwową, reguluje przewodzenie bodźców i reagowanie na bodziec, reguluje proporcje współdziałania przeciwnie działających układów współczulnego i przywspółczulnego.

Układ pokarmowy- poprawia ukrwienie narządów jamy brzusznej, poprawia trawienia substancji pokarmowych oraz ich przyswajanie i dowóz do tkanek w formie produktów odżywczych, przyspiesza w znacznym stopniu wydalanie z przewodu pokarmowego produktów niewykorzystanych.

Pozostałe układy- przyspiesza cyrkulacje krwi w naczyniach krwionośnych, zwiększając ilość krwi dostarczanej do płuc, polepsza działanie układu oddechowego, podnosi ilość krwi bogatej w tlenu, zwiększa ilość krwi przepływającej przez nerki, co poprawia czynność filtracyjną nerek.

BIBLIOGRAFIA:
1. Zborowski A. „Masaż klasyczny” AZ, Kraków 1998r.
2. Zborowski A. „Masaż” Warszawa 1991r.
3. Kasperczak T., Magiera L., Mucha D. i współ. „Masaż z elementami rehabilitacji” REHMED, Kraków 1999r.
4. Mika T., Kasprzak W. „Fizykoterapia” PZWL, 2001r.
5. Magiera L. „Historia masażu w zarysie” Bio-Styl, 2007r.
6. Lewandowski G. „Masaż leczniczy” Annał, 2005r.
7. Magiera L. „Klasyczny masaż leczniczy” Bio-Styl, 2000r.

Paweł Grzonka